کنتاکتور کلمه ای است که شاید با شنیدن آن به یاد برق صنعتی بیفتید و با خود بگویید که این قطعه فقط در برق صنعتی کاربرد دارد و نیازی نیست که یک برقکار ساختمان با آن آشنایی داشته باشد. اگر تصور شما هم این چنین است، امروز شما را با مثال هایی آشنا می کنیم تا ببینید که چقدر آگاهی از نحوه عملکرد و روش نصب کنتاکتور برای یک برقکار ساختمان لازم و ضروریست. برای شروع این آموزش ابتدا لازم است که فیلم آموزش نصب کنتاکتور به زبان ساده را مشاهده کنید، بعد از مشاهده این فیلم به خواندن این مقاله ادامه دهید، زیرا هر دو مکمل یکدیگر هستند و نکاتی که در فیلم گفته نشده در این مقاله آموزش داده شده است.
از آنجایی که این فیلم در کانال یوتیوب ما قرار گرفته، و یوتیوب هم دسترسی کاربران ایرانی را مسدود کرده است، لازم است که با آی پی غیر ایرانی این صفحه را باز کنید. اگر می خواهید فیلم های بیشتری برای شما ارسال کنیم حتماً عضو کانال یوتیوب ما شوید.
جهت خرید این مدل کنتاکتور به صفحه فروشگاه ما مراجعه کنید. لینک خرید کنتاکتور
کنتاکتور چیست ؟
اگر مطلب رله چیست را قبلاً مطالعه کرده باشید، حتماً به خاطر دارید که ما در آنجا گفتیم که رله عنصری ست که مانند کلید تبدیل عمل می کند با این تفاوت که جریانی که به بوبین آن وصل می شود، عمل قطع و وصل کردن تیغه های داخلی آن را انجام می دهد. حالا این رله یک دوست قوی تر از خودش هم دارد که نام آن کنتاکتور است. پس اگر خودمانیتر بگوییم “کنتاکتور ها مانند همان رله ها عمل می کنند با این تفاوت که زور بیشتری دارند” و ما می توانیم جریانهای بزرگتری را با کنتاکتورها قطع و وصل کنیم.
تعریف علمی کنتاکتور به این صورت است که : کنتاکتور یک کلید مغناطیسی ست، که با استفاده از یک جریان کوچک، یک جریان بزرگتر را کنترل (قطع و وصل) می کند. یعنی بجای اینکه ما این کلید را با دست قطع و وصل کنیم، یک جریان کوچک را به کنتاکتور می فرستیم و کنتاکتور متوجه می شود که الان باید کلید داخلی خود را در حالت روشن قرار دهد و وقتی که آن جریان کوچک را قطع کنیم، کنتاکتور متوجه می شود که الان باید کلید داخلی خود را در حالت قطع قرار دهد.
البته با استفاده از تیغه های کمکی، برعکس این هم امکانپذیر است.
کنتاکتورها دارای ۲ نوعِ تک فاز و سه فاز هستند. در تصویر زیر نمای بیرونی یک کنتاکتور ۳ فاز را مشاهده می کنید.
روش نصب کنتاکتور
در نمایِ بیرونی این دستگاه فقط تعدادی پیچ می بینید که محل اتصال سیم های برق هستند. ولی در داخل این دستگاه قطعاتی به شرح زیر قرار گرفته است که برای آشنایی با روش نصب کنتاکتور ابتدا باید با این اجزای داخلی و نحوه عملکرد آنها آشنا شوید.
- بوبین -بوبین یک سیم پیچ است که وقتی به آن برق وصل میکنیم، حالت آهنربایی پیدا می کند-.
- هسته ثابت فلزی
- هسته متحرک فلزی
- فنر بازگشت هسته متحرک
- سه تیغه به نام تیغه های قدرت که در حالت عادی باز هستند.
- تیغه کمکی NO -که در حالت عادی باز است و تیغه کمکی NC -که در حالت عادی بسته است. البته خیلی از کنتاکتورها تیغه کمکی NO و NC ندارند و باید بصورت یک قطعه جداگانه آنها را از بازار تهیه کنید و روی کنتاکتور سوار کنید.
تصویر یک تیغه کمکی با ۲ تیغه NO و ۲ تیغه NC را در زیر مشاهده می کنید. در پشت این قطعه یک گیره کوچک وجود دارد که از طریق آن براحتی به جلوی کنتاکتور میچسبد.
عملکرد کنتاکتور به این صورت است که یک بوبین در داخل آن قرار گرفته و وقتی ما یک جریان ضعیف را به این بوبین وصل می کنیم، این قطعه حالت آهنربایی پیدا کرده و یک هسته متحرک فلزی را به سمت خود جذب می کنند و حرکت این هسته متحرک به سمت بوبین باعث برخورد یکسری کنتاکت های فلزی در داخل کنتاکتور می شود.
کنتاکتور ۳ فاز :
ابتدا به آموزش کنتاکتور ۳ فاز می پردازیم. زیرا بیشترین استفاده را در بازار دارد و به راحتی پیدا می شود.
برای چند ثانیه به تصویر متحرک زیر نگاه کنید. با توجه به این تصویر مراحلی را که در داخل کنتاکتور ۳ فاز اتفاق می افتد بررسی می کنیم.
- در مرحله اول، یک کلید یک پل جریان سیم فاز را به سمت بوبین برقرار میکند.
- با این عمل، بوبین حالت آهنربایی پیدا کرده و یک هسته فلزی متحرک را به سمت خود جذب می کند.
- با حرکت هسته متحرک به سمت بوبین، یکسری کنتاکت -تیغه- فلزی با هم تماس پیدا می کنند که تیغه های قدرت و تیغه های NO از این دسته اند. البته با این عمل یکسری کنتاکت های فلزی هم هستند که تماس خود را از دست می دهند که به آنها تیغه های NC می گوییم.
- و در نهایت با تماس تیغه های قدرت -۳ عدد تیغه سمت چپ را تیغه های قدرت می گویند- برق ۳ فاز به موتور میرسد و موتور شروع به چرخش می کند. و تا زمانی که کلید یک پل وصل است و برق به بوبین میرسد، موتور میچرخد.
توجه: از آنجایی که بوبین کنتاکتور بالا برق خیلی کمی مصرف می کند شما می توانید برای سیمهای فاز و نولِ ورودی به بوبین حتی از سیمهای نمره ۰/۵ -پنج دهم- هم استفاده کنید. ولی برای سیمهای R,S,T که برق موتور را تامین می کنند باید از سیمهای کلفتتر و متناسب با ظرفیت موتور استفاده شود.
در مدار بالا حتماً نباید از کلید یک پل استفاده کنیم، هر دستگاهی که بتواند یک فاز را به بوبین وصل کند می تواند به جای کلید یک پل در مدار قرار گیرد. مثلاً اگر مطلب نصب کنتاکتور در مدار فتوسل را مطالعه کنید می بینید که بجای کلید یک پل، یک فتوسل نوری معمولیست که جریان سیم فاز را با بوبین برقرار می کند و کنتاکتور را فعال می کند. پس اگر بخواهیم یک فتوسل را در مدار بالا ببندیم به این صورت خواهد بود. البته موتور ۳ فاز را هم حذف می کنیم و بجای آن لامپ های معمولی قرار میدهیم.
مدار بالا به این صورت عمل می کند که در هنگام شب، یعنی زمانی که ماه ظاهر می شود. سیم خروجی فتوسل نوری-سیم قرمز- فعال میشود و فاز به بوبین کنتاکتور میرسد و بوبین فعال می شود. با فعال شدن بوبین، هسته متحرک فلزی جذب بوبین میشود و با این حرکت، تیغه های داخل کنتاکتور تغییر حالت می دهند-یعنی تیغه های قدرت و تیغه های NO بسته می شوند و تیغه های NC باز می شوند- آنگاه یک سیم فازِ دیگر که تحمل جریان بیشتری را دارد از طریق یکی از تیغه های قدرت به چراغ ها وصل می شود و چراغ ها روشن می شوند.
پس باز هم اگر بخواهیم به زبان ساده تر بگوییم، ما به این خاطر در این مدار از کنتاکتور استفاده می کنیم چون، زورِ فتوسل نمیرسد که تعداد زیادی چراغ را روشن کند، و ما زورِ کمِ فتوسل را به کنتاکتور می دهیم تا کنتاکتور فعال شود و تیغه داخلی آن که زور بیشتری دارد، عمل خاموش و روشن کردن چراغ ها را انجام دهد.
همانطور که می بینید در این مدار فقط از یکی از تیغه های قدرت استفاده کرده ایم و با ۲ تیغه دیگر و تیغه های NC و NO کاری نداریم.
نکته: پس می توان از کنتاکتورهای ۳ فاز برای برق تکفاز هم استفاده کرد ولی برعکس این امکان پذیر نیست. اینکه در این مدار از کنتاکتور تکفاز استفاده کنید یا سه فاز، فرقی نمی کند، ولی از آنجایی که نوع سه فاز در بازار به راحتی پیدا می شود و تفاوت قیمت چندانی هم با نوع تکفاز ندارد، ما در مدار بالا از نوع سه فاز استفاده کردهایم.
توجه: البته اگر تعداد چراغ ها کم باشد، می توان کنتاکتور را از مدار بالا حذف کرد و مستقیم برق چراغ ها را از فتوسل گرفت، ولی ما فرض را بر این گرفته ایم که تعداد چراغ ها زیاد است و این فتوسل تحمل این مقدار جریان را ندارد. به همین خاطر از کنتاکتور استفاده کردهایم.
نکته: در مدار بالا حتی یک فتوسل نوری ۶ آمپر که توان خیلی کمی هم دارد برای هر تعداد چراغ جوابگوست و نیازی به هزینه کردن اضافی و خرید فتوسل های با آمپر بالاتر نیست. زیرا کار اصلی را کنتاکتور انجام میدهد و جریان اصلی از کنتاکتور عبور می کند.
توجه: بوبین بعضی از کنتاکتورها با برق ۲۲۰ ولت و بعضی های دیگر با ولتاژهای مختلف مثلاً ۱۲ یا ۲۴ یا ۳۸۰ ولت و… فعال می شوند. که ما در برق ساختمان و در برق صنعتی بیشتر با کنتاکتورهایی سروکار داریم که بوبین آنها با ۲۲۰ ولت AC فعال میشود.
حالا دوباره به تصویر کنتاکتور ۳ فاز نگاه کنید تا پیچ های اتصال آن را بررسی کنیم.
- در قسمت بالای این دستگاه ۲ ترمینال وجود دارد که با علامت A1 و A2 شماره گذاری شده است. این دو ترمینال همان سیم های ورودی به بوبین هستند، که بایستی به A1 سیم فاز و به A2 سیم نول متصل گردد. (برق ۲۲۰ ولت AC)
- شش ترمینالِ L1,T1,L2,T2,L3,T3 تیغه های قدرت هستند، یعنی وقتی فاز و نول به A1 و A2 وصل شود. در داخل کنتاکتور
ترمینالِ L1 به T1 وصل می شود.
ترمینالِ L2 به T2 وصل می شود.
ترمینالِ L3 به T3 وصل می شود. - اکنون فقط دو ترمینال باقی مانده که عبارتند از ۱۳NO و ۱۴NO . از نامشان مشخص است که اینها ترمینال های تیغه کمکی NO هستند. یعنی وقتی فاز و نول به A1 و A2 وصل کنیم. در داخل کنتاکتور این دو ترمینال به هم متصل می شوند.
- همانطور که می بینید کنتاکتور بالا تیغه کمکی NC ندارد. و اگر به این تیغه نیاز دارید، باید آن را جدا تهیه کنید و روی کنتاکتور سوار کنید.
- پس از این به بعد دیگر از تعداد زیاد پیچ ها و ترمینالهای روی کنتاکتور وحشت نکنید.
کنتاکتور تکفاز :
عملکرد کنتاکتورهای تکفاز هم دقیقاً مانند کنتاکتورهای ۳ فاز است، با این تفاوت که در آنها فقط یک تیغه قدرت وجود دارد. تصویر یک مدل تک فاز را در پایین مشاهده میکنید.
از آنجایی که مدل تکفاز به سختی در بازار پیدا میشود و تفاوت قیمت چندانی هم با نوع ۳ فاز ندارد. همیشه به شما پیشنهاد می کنیم که از مدل ۳ فاز استفاده کنید، حتی اگر با برق تکفاز کار می کنید.
سلام وقت بخیر مهندس جان میشه کنتاکتور ۲۳۰ ولت رو برای محافظ مرکزی برق ساختمان نصب کرد.
۲
سلام، بله می تونید. فقط به جریان کنتاکتور هم توجه کنید که با مصرف شما همخوانی داشته باشه. مثلاً اگر کنتور شما ۳۲ آمپر هستش، شما هم نیاز به یک کنتاکتور ۳۲ یا بالاتر دارید.
لایک
سلام میخوام با یه پنل دزدگیر پمپ اب وصل کنم البته با کنتاکتور
لطفا راهنمایی کنید
۲
سلام مهندس خیلی عالی موفق باشید
۳
سلام مهندس
خداقوت
مهندس تجربه استفاده از کنتاکتور کاوه رو دارید؟ شما اگر بخواید بین کاوه وچاینت وطرح اشنایدر انتخاب کنید کدوم رو انتخاب می کنید؟ آخه توی بازار قیمت کاوه نسبتا مناسب تره.سپاس
۳
سلام، مرسی، نه متاسفانه خودم استفاده نکردم.
دوستان دیگه اگر کسی تجربه داره نظرش رو بگه؟
۴
سلام مهندس واقعا عالی توضیح میدید خدا خیرتون بده کاش چند استاد مثل شما تو دانشگاه داشتیم واقعا ممنون
ممنون میشم در زمینه آموزش برق صنعتی وplc کسی سراغ ندارید معرفی کنید که مثل خودتون ساده و قابل فهم توضیح بذه
۶
سلام کامران جان، ممنونم ازت و بابت انرژی مثبت شما تشکر میکنم، در زمینه برق صنعتی کتاب برق صنعتی به زبان ساده نوشته محمدعلی شعبانی رو پیشنهاد می کنم.
۳
عالی بود
۲
با سلام خدا امواتتو بیامرزه.خیلی ساده و جامع و کامل توضیح دادید.با تشکر
۳
سلام، ممنونم از شما، موفق و موید باشید.
۳
سلام خسته نباشید چرا در برخی نقشهای سیم کشی رلهای کنتاکت بسته یک کنتاکتور رو در مسیر بویین کنتاکتور دیگر قرار میدن ؟
۱
سلام علی جان، بسته به اینکه اون مدار برای ما چه کاری قراره انجام بده هر چیزی ممکنه و این چیزی که فرمودین در مدارهای برق صنعتی بسیار اتفاق می افته.
۵
خدا پدرتو بیامرزه که اینقدر ساده و روان توضیح دادی . من که رشتم برق نبود اینقدر خوب متوجه شدم خدا خیرت بده
۶
خیلی خیلی ممنون از آموزش خوبتون. من واقعا به دردم خورد.
۳
سلام مهندس وقت بخیر من یه سوالی داشتم در مورد کنتاکتوری که ساختمان نصب میکنم جریان برق همیشه تو بوبین فعال است ایرادی دارد یا نه یه وقت مشکل پیش نمیاد تو سوختن بوبین ممنونم از راهنمایتون
۳
سلام، مرسی، خیر مشکلی نداره. اینها برای اینکار ساخته شدن.
۳
سلام مهندس وقت بخیر کنتاکتور لواتو ایتالیا کیفیتش بهتره یا اشنایدر ولی قیمت کنتاکتور لواتو نسبت به اشنایدر گرونتر است
۴
سلام حسین جان، من اشنایدر رو از نزدیک دیدم و کیفتش خیلی خوبه، ولی لواتو رو ندیدم.
دوستان دیگه اگر کسی نظری داره بگه؟
۱
سلام وقت بخیر. ببخشین این کنتاکتور سه فاز رو میخوام به دستگاه بلوک زنی وصل کنم. ولی دوتا کلید داره یکیش برا ویبره هست یکیش برا چرخ دستگاه عقب جلو میکنه این کلید کنتاکتور چه جور نصب میشه روش. برقشون فاز و نول هست و کلید کنتاکتور برا ۳ فاز ممنون میشم توضیح بدین نحوه ی بستنشو تشکر
۵
سلام علیرضای عزیز، یعنی این دستگاه شما دو تا موتور جداگانه داره؟ اگر دو تا موتور داشته باشه باید دو تا کنتاکتور هم براش نصب کنید.
۳
مهندس ممنون بابت پاسخ گویی بله دوتا موتور جداگانه داره.ولی قبل خراب شدن کنتاکتورش همون یدونه کنتاکتور دوتا موتورو راه مینداخت ولی الان موندم برا نصبش
۳
خواهش می کنم، من عملکرد این دستگاه ها رو ندیدم، ولی اگر هر دو موتور همیشه همزمان کار می کنند، یک کنتاکتور هم جوابگوست، ولی اگر همزمان روشن نمیشن، باید دو تا کنتاکتور داشته باشید.
۱
سلام مهندس بزرگوار چرا کنتاکتور صدا میده من یه خونه نصب کردم جریان هم بیشتر نیست تو خونه ما ولی یه کمی صدا میده علتش چیه
۳
سلام، این یک مقدار صدا طبیعی هست و مشکلی نداره.
۶
سلام مهندس مرادی خسته نباشید
از کنتاکتور چند خروجی میشه گرفت ۱یا ۲ یا۳
به عنوانمثال من برای ترمستات کنترل المنت و رطوبت میخواستم استفاده کنمکه رله جواب گو نیست، ایا باید ۲ تا کنتاکتور بگیرم یا نه یه دونه برای ۲ تا خروجی که میخوام بگیرم کفایت میکنه
۵
سلام، مرسی. این کنتاکتوری که تصویرش رو در بالا می بینید ۳ تا تیغه قدرت داره و یک تیغه فرمان. اگر می خوایید کنترل المنت و رطوبت همزمان با همدیگه فعال بشن پس یک کنتاکتور کافی هست. ولی اگر این دو تا موردی که فرمودین جدا جدا و در زمان های مختلف روشن میشن باید دو تا کنتاکتور جدا بخرید.
۴
بسیار زیبا توضیح دادید،سپاس از شما.
۲
سلام، ممنونم از شما آقا هادی عزیز، خدا روشکر که راضی بودید، باز هم به سایت آموزش برق سر بزنید.
۲
درود بر شما .
من اگر بخوام توی ترموستات ۱۲۰۹ از این کنتاکتور استفاده کنم .سیم پیچی رو چجوری باید تنظیم کنم؟
از برق خونه میخوام استفاده کنم .ممنونم جواب بدید
۳
سلام آقا رضا، از خروجی ترموستات به ترمینال آ۱ وصل کنید و یک نول هم به ترمینال آ۲ ببرید. بعدش فاز رو به ترمینال L1 وصل کنید و از ترمینال T1 به دستگاه تون وصل کنید.
۳
سلام خسته نباشین… برای کنتور ۳۲امپر و کنتور ۵۰امپر از چه محافظ و با چه رنجی استفاده کنیم….. منطورم تک فازه یا سه فاز… چون قطع و وصل با افت ولتاژ و زیاد شدن ولتاژ در محافظ بر اساس امپر کنتوره…. منطورم محافظ کنتاکتوری یا همون محافظ کل برق ساختمان هستش
۳
سلام جناب مجتهدی، اگر کنار محافظتون یک کنتاکتور ۳۲ آمپر یا ۵۰ نصب کنید، دیگه مهم نیست که آمپراژ محافظ شما چقدر باشه، چون حتی یک محافظ ۱ آمپری هم جواب میده. ولی اگر بخواید از محافظ تنها استفاده کنید، برای کنتور ۳۲ آمپر باید محافظ ۳۲ آمپر و برای کنتور ۵۰ آمپر باید محافظ ۵۰ آمپر بگیرید.
۵
سلام… کنتاکتوری که بخوام برا برق تک فاز و سه فاز بخرم چه علائممی باید روش باشه… مثلا روی کنتاکتورها نوشته LC1D32m7….
هم برای تک فاز و هم برای سه فاز راهنمایی کنید باید چه علائمی روش باشه بهتره
۴
سلام میثم جان، اینکه شما بخوایید کنتاکتور در چه محیطی و برای چه منظوری استفاده کنید، روی این علائم تاثیر داره.
۳
سلام.. برای برق تکفاز یک کنتاکتور ۳۲آمپر با یک کنترل بار مناسب هست…. کنترل فاز مناسب برق تک فاز هست یا کنترل بار…. کنترل بارهای تک فاز ۲۲۰ولت باید حتما ۲۵ امپر باشد
۳
سلام میثم جان، هیچ کدوم. بلکه شما باید یک محافظ کلی برق ساختمان و یک کنتاکتور ۳۲ بخرید. شیوا امواج از این مدل ها داره که حتی می تونید اینترنتی خرید کنید.
۳
سلام
آیا میتوان از یک کنتاکتور برای دو دستگاه استفاده کرد
۴
سلام، اگر آمپرش به آمپر اون دو تا دستگاه بخوره بله میشه.
۴
سلام من یک الکترو موتور تک فاز دارم و میخوام کنتاکتور وصل کنم بفرمایید آیا باید کنتاکتور انتخاب کنم که آمپر یکسان با الکتروموتور داشته باشد؟
۳
سلام، بهتره آمپر کنتاکتور شما یک پله از آمپر دستگاه شما بیشتر باشه تا دیرتر خراب بشه.
۵
سلام مهندس
یه سوالی که برای من پیش اومده و دوست دارم جوابشو بدونم.من برای یه پمپ آب دو اسب یه کنتاکتور نصب کردم.برای بوبین نول رو مستقیم دادم توش ولی فاز رو فرستادم تو اتومات مکانیکی پمپ و برگشتیشو دادم به بوبین
در ظاهر همچی درست انجام میشد ولی نمیدونم چرا پلاتین کنتاکتور زود خال زد.به خازن پمپ شک کردم و یکیو اوردم که خازن تعویض کنه.اون وقتی اومد به نصب کنتاکتور ایراد گرفت و گفت اینجوری نباید باشه.اومد یه فاز و یه نول فرستاد تو اتومات مکانیکی و برگشتیشو داد به بوبین.از اونورم یه فاز و یه نوب داد به خود کنتاکتور و خروجیشو داد به پمپ.یه تیغه هم خالی موند
این چه فرقی کرد تو کارکرد کنتاکتور؟؟
۶
سلام، در هر دو حالت هیچ فرقی نمی کنه، و علت خال زدن کنتاکتور احتمالاً استفاده در دفعات بالا و بی کیفیت بودن کنتاکتور اشاره کرد.
۴
سلام مهندس مرادی با تشکر از زحمات شما که این آموزش ها رو بدون هیچ چشم داشتی توی سایت قرار میدید . با آرزوی سلامتی و خوشحالی برای شما و خانواده محترمتان.
مهندس من میخوام با استفاده از کنتاکتور و محافظ ولتاژ شیواامواج یک محافظ کل ساختمان برای خونه بزارم . مهندس میخواستم بپرسم آیا کنتاکتور داخل جعبه فیوز مینیاتوری جا میشه یا نه و همچینین کنتاکتور رو چه سایز ریلی نصب میشه. با تشکر
۲
سلام سامر جان، ممنونم از شما، بنده هم برای سلامتی شما و خانواده محترم دعا می کنم، یک کنتاکتور به اندازه ۳ تا کلید مینیاتوری و یک محافظ ولتاژ به اندازه ۲ تا کلید مینیاتوری فضا اشغال می کنه، و روی ریل های جعبه فیوز هم قابل نصب هستند، اگر جعبه فیوز منزل این مقدار فضا داشته باشه میشه اینها رو داخلش نصب کرد.
۳
سلام مهندس جان ،خدا قوت
آیا میشه بعد از کنتاکتور سه فاز ۲۵ آمپردو عدد فیوز مینیاتوری۱۰ آمپر برای دو خط لامپ به طول ۱۵۰ متر با ۱۰ عدد لامپ ۱۲ وات وصل نمود که در صورتی که هر کدام از خط ها مشکل پیش آمد فقط فیوز از مدار خارج بشه و کنتاکتور به مشکل نخوره؟
لایک
سلام حمیدرضا جان، ممنونم از شما. بله چیزی که فرمودین امکان پذیره و مشکلی نداره.
۳