تمام سفارشاتی که از امروز در سایت آموزش برق ثبت میکنید، روز 6 فروردین تحویل اداره پست خواهد شد. فروشگاه سایت
تمام سفارشاتی که از امروز در سایت آموزش برق ثبت میکنید، روز 6 فروردین تحویل اداره پست خواهد شد. فروشگاه سایت
0
0

رله چیست؟ طرز کار رله

24112 بازدید

با عرض سلام و درود خدمت شما کاربران وفادار. ابتدا تشکر می کنیم بابت استقبال خوبی که از سایت “استادکارُ شاگرد” داشتید. سایت “استادکارُ شاگرد” در واقع  سایتی است که پیوند بین استادکارها و علاقه مندانی که می خواهند در یک زمینه کارآموزی یا به اصطلاح شاگردی کنند را برقرار می کند. بد نیست شما هم در گوگل کلمه “استادکار شاگرد” را سرچ کنید و سری هم به سایت جدید ما بزنید.
خب امروز می خواهیم در مورد طرز کار یک قطعه دوست داشتنی و بسیار پرکاربرد به نام رله صحبت کنیم. تعریف علمی که از رله بیان می شود این است:

رله چیست؟

رله نوعی کلید الکتریکی سریع یا بی‌درنگ است که با هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته می‌شود.

از آنجایی که شاید شما هم مثل من از تعریف های علمی خوشتان نیاید یک تعریف ساده تر و خودمانی تر برای آن بیان می کنم که تا آخر عمر این تعریف از ذهنتان پاک نشود.

در واقع رله یک کلید تبدیل است، با این تفاوت که در کلید تبدیل به یک انسان نیاز است تا با دست خود، کلید تبدیل را فشار دهد. ولی در رله یک جریان برق این کلید را تغییر حالت می دهد. یعنی ما یک ولتاژ برق را به رله می دهیم و رله، کلیدِ تبدیلی را که در داخل آن تعبیه شده است، برای ما خاموش و روشن می کند.

در رله های الکترومکانیکی، این ولتاژی که ما به رله می دهیم تا رله فعال شود، معمولاً ولتاژ کوچکی است ولی کلیدی که در داخل رله تغییر حالت پیدا می کند، می تواند جریان بزرگی را برای ما قطع و وصل کند.

بعداً خواهید دید که از این خاصیت چه استفاده های زیادی در برق ساختمان، برق صنعتی و الکترونیک می توان کرد.

این مقاله را بصورت فیلم آموزشی هم آماده کرده‌ایم تا شما دوست عزیزی که حوصله مطالعه ندارید، این فیلم را تماشا کنید. البته چون فیلم ها در یوتیوب آپلود شده اند، و یوتیوب دسترسی کاربران ایرانی را محدود کرده است، نیاز است که با IP غیر ایرانی به اینترنت متصل شوید. در ضمن خوشحال می شویم عضو کانال یوتیوب ما شوید، ما هر هفته فیلم های جدیدی در کانال منتشر میکنیم. لینک ورود به کانال یوتیوب سایت آموزش برق

اگر خاطرتان باشد در قسمت آموزش کلید تبدیل ، مدار داخلی یک کلید تبدیل را به صورت زیر طراحی کردیم. این مدار که نحوه عملکرد کلید تبدیل را نشان می دهد، در پایین نشان داده شده.

روش عملکرد کلید تبدیل

همان طور که می بینید. در کلید تبدیل، زمانی که کلید پایین است، پیچ طلایی رنگ با پیچ نقره ای رنگِ شماره ۲ در تماس است و وقتی کاربر کلید را تغییر حالت میدهد، پیچ طلایی رنگ با پیچ نقره ای رنگِ شماره ۱ تماس پیدا می کند.

خب حالا اگر ما دست کاربر را حذف کنیم و به جای آن یک بوبین قرار دهیم، در این حالت ما یک رله ساخته ایم. به طور خلاصه بوبین یک سیم پیچ است که وقتی به آن برق وصل می کنیم خاصیت آهنربایی پیدا می کند و یک تیغه را به سمت خود جذب می کند.

شماتیک رله
همان طور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، زمانی که برق بوبین قطع است، پایه POLE که از این به بعد به آن COM می گوییم به پایه NC وصل است و وقتی به بوبین برق می دهیم، تیغه داخل رله جابجا شده و این بار پایه POLE به پایه NO وصل می شود.

حتماً می پرسید خب این رله به چه دردی می خورد؟ بد نیست به مدار فتوسل معکوس نگاهی بیندازید و یکی از کاربردهای این قطعه الکترونیکی را مشاهده کنید. این قطعه در داخل چشم راه پله، تایمر راه پله، ریموت کنترل ها و فتوسل ها استفاده می شود. اگر خاطرتان باشد در کتاب آموزش برق ساختمان هم از این قطعه در یکی از مدارات برق ساختمان استفاده کرده ایم.

رله های الکترومکانیکی در بازار به صورت مکعب های کوچکی ساخته می شوند که اندازه آنها حدوداً به بزرگی یک بند انگشت است. تعدادی از این رله ها را در پایین مشاهده می کنید.

رله 5 ولتی

یک رله ۵ ولت دی سی

رله 9 ولت DC
یک رله ۹ ولت دی سی

رله 12 ولت دی سی
یک رله ۱۲ ولت دی سی

قیمت این رله ها بسیار پایین است و می توانید با ۲ یا ۳ هزار تومان یکی از آنها را تهیه کنید. تمام رله هایی که در بالا مشاهده کردید ۵ پایه دارند. دو تا از پایه ها مربوط به بوبین داخل رله است که باید به این دو پایه یک ولتاژ مثبت و منفی DC وصل شود. و سه پایه دیگر هم مربوط به NC و NO و COM است. برای اینکه بتوانید این پایه ها را تشخیص دهید به تصویر زیر نگاه کنید.

پایه های رله 12 ولت

تصویر یک رله ۵ پایه را در دست من مشاهده می کنید. همانطور که می بینید وقتی پشت رله را به سمت خود می‌گیرید بطوری که ۳ تا از پایه های آن به سمت پایین و ۲ تا پایه ها به سمت بالا باشد. از چپ به راست و از بالا به پایین، اولین پایه NO است. دومین پایه NC است. سومین پایه منفی بوبین است. چهارمین پایه COM است و پنجمین پایه مثبت بوبین است. البته در رله ها ترتیب پایه مثبت و منفی برای بوبین مهم نیست و اگر مثبت و منفی جابجا شوند مشکلی پیش نمی‌آید.

برد رله:

اگر حوصله لحیم کاری و اتصال سیم به پایه های این رله ها را ندارید می توانید از بردهای آماده استفاده کنید که برای هر کدام از پایه های آن یک ترمینال نصب شده و به راحتی می توانید سیم برق را به این ترمینال ها متصل کنید، در این صورت نیازی به لحیم کاری ندارید. یک نمونه از این برد رله ها را مشاهده می کنید.

رله 12 ولت dc

نکته: توان مصرفی بوبین این رله ها معمولا ۰.۲ تا ۰.۳ وات است. یعنی جریان بسیار کمی در حد ۲۰ تا ۵۰ میلی آمپر مصرف می کنند.

رله هایی که در بالا مشاهده کردید، به رله های تک کنتاکت الکترومکانیکی معروفند، چون عملکرد آنها از طریق یک عمل مکانیکی صورت می گیرد و یک تیغه فلزی در داخل این رله ها جابجا می شود. نوع دیگری از رله ها وجود دارند که به رله های الکترونیکی یا SSR معروفند. عملکرد این رله ها دقیقاً مانند رله های الکترومکانیکی ست با این تفاوت که در داخل آنها هیچ تیغه ای جابجا نمی شود یا اصطلاحاً هیچ قطعه مکانیکی در داخل آنها استفاده نشده است. به همین خاطر دارای طول عمر بالاتری نسبت به رله های قبلی هستند. تصویر یک رله SSR را در پایین مشاهده می کنید.

رله SSR

همانطور که روی این رله نوشته شده، این رله با یک ولتاژ ۳ الی ۳۲ ولت DC فعال می شود. برای فعال شدن آن هم کافیست که این ولتاژ به پایه های شماره ۳ (مثبت) و شماره ۴ (منفی) متصل شود. و وقتی که فعال شود پایه های شماره ۱ و ۲ را به همدیگر متصل می کند و می توانید جریانی تا ۲۵ آمپر را با آن قطع و وصل کنید.

رله ها در انواع دیگری مثل دو کنتاکت، سه کنتاکت، چهار کنتاکت و… هم ساخته می شود و موارد استفاده خود را دارند. وقتی گفته می شود که یک رله دو کنتاکت است. یعنی در داخل آن رله دو تیغه حرکت می کنند پس در کل یک رله دو کنتاکت یعنی دو رله معمولی که در داخل یک رله تعبیه شده است. مثلاً تصویر یک رله سه کنتاکت را در پایین مشاهده می کنید.

رله سه کنتاکت فایندر

یک مدار ساده با استفاده از رله:

فرض کنید که یک دستگاه برش آبی طراحی کرده‌اید که برای برش سنگ های نما استفاده می‌شود. زمانی که اپراتور در کار حال با این دستگاه است، به خاطر پاشیده شدن قطرات آب، اپراتور کاملاً خیس خواهد شد. و از این می‌ترسید که وقتی اپراتور با دستان خیس کلید دستگاه را خاموش و روشن می کند دچار برقگرفتگی شود. و می دانید که اگر شخصی در یک محیط مرطوب دچار برقگرفتگی شود، بایستی باقی مانده آن مرحوم را با جارو و خاک انداز از روی زمین جمع کرد. بنابراین می توانید به جای اینکه برق ۲۲۰ ولت را مستقیم به کلید بیاورید، یک برق ۱۲ ولت DC ( که کاملاً بی خطر است) را ابتدا به کلید بدهید، آنگاه از کلید به یک رله وصل کنید، تا رله فعال شود و برق ۲۲۰ ولت را به دستگاه وصل کند. در این صورت این رله است که با برق ۲۲۰ ولت سروکار دارد نه خود اپراتور. البته نوع واقعی تر این مدار در برق صنعتی با کنتاکتور طراحی می شود.

یک مدار ساده دیگر را در پایین مشاهده می کنید که با رله دو کنتاکت طراحی شده. این مدار با هر بار تغییر حالت دادن کلید آن، جای مثبت و منفی را تغییر می دهد و جهت حرکت موتور را برعکس می کند.

چپگرد راستگرد موتور با رله

آیا این مطلب را می پسندید؟
https://amoozesh-bargh.ir/?p=2258
اشتراک گذاری:
مهندس مرادی
مطالب بیشتر
برچسب ها:

نظرات

319 نظر در مورد رله چیست؟ طرز کار رله

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

  1. سلام، وقت بخیر، بسیار ماهرانه و آموزنده تشریح مدار و قطعه انجام شده، با سپاس، بنده بیشتر با قطعه و کاربردش در مدار سروکار دارم

    ۹

  2. سلام و عرض ادب خدمت مهندس عزیز
    مهندس جان یک‌ سوال و راهنمایی میخاستم
    برد روی چایی ساز یک رله داره به مشخصات
    ۱۲VDC _ 1HS(551)
    ۱۰A 277VAC
    ۱۵A 125 VAC
    TV_5
    حالا رله خراب شده میخام عوضش کنم
    ۱-چگونه مشخصات خونده میشه ؟؟
    ۲-چگونه و از کدوم قسمت مشخصات مشابه این رله رو‌ پیدا کنم ؟؟
    منظور از ۱۰ آمپر اولی ورودی هس؟
    و ۱۵ آمپر خروجی؟؟؟

    ۱۰

  3. سلام خسته نباشید رله ۱۲ ولت و ۲۴ ولت چه تفاوتی دارد بجای رله ۲۴ میتوان از ۱۲ استفاده کرد؟ علما گفته اند بدلیل ولتاژ پایین تر در بایاس رله داغ میکند و زود میسوزد آیا صحت دارد؟

    ۱۲

  4. سلام علیکم و درود خدا بر شما که خوب توضیح دادید
    اگر در باره رله ی ssRراهنمایی وعکسی گذاشته می شد که رله ای مانند جعبه ای دومداررا قطع ووصل کند
    بهتر بود😊😊🍀

    ۱۴

  5. سلام.
    آقای مهندس تعویض رله محافظ یخچال ۲۴vdc که ۱۰امپر و ۷امپر و ۵امپر نوشته شده با رله ۲۴vdc که نوشته شده ۱۲ آمپر ۱۰ آمپر ۷ آمپر میشه انجام داد؟
    مشکلی پیش نمیاد؟ فقط سایز یکم بزرگتر هستش

    ۲۰

    1. درود مجدد برشما مهندس مرادی
      از رله دو کنتاکت بوبیین ۲۲۰ ولتی ۶۰.۱۳.۸.۲۲۰ استفاده کردم که با درگیری بوببین برای حدود ۵ دقیقه به بالا که به ساعت و برای کاربرد من به چند روز هم کشیده میشه بعد از ۵ دقیقه بعلت گرم شدن بوببین اگه به کاور شیشه ای دست بزنیم دست را میسوزونه
      آیا این گرم شدن زیاد طبیعی است و مشگل ساز نیست یا باعث سوختگی رله بشه ویا حوادث دیگه بشه

      ۱۸

      1. سلام جناب یراقی، اون مقدار گرم شدن غیر طبیعی هست و قطعاً باعث آسیب به رله میشه. شاید دارید جریان خیلی زیادی ازش عبور میدید و احتمالا مجبور بشید از کنتاکتور استفاده کنید.

        ۱۷

        1. ممنون از پاسختون
          اما بدون مصرف کننده هم امتحان کردم
          بازم گرم میشه توان مصرفی ۱۰ آمپر هست
          میدونم تاثیری نداره اما فاز را به پایه a (۲ ) و نول را به پایه b (۱۰) وصل کردم
          ممکنه ماله این باشه

          ۱۶

          1. این مدلی که میفرمایید رو من از نزدیک باهاش کار نکردم، در مشخصات دستگاه مطالعه کنید، شاید برای کار دائم ساخته نشده باشه.

            ۱۷

          2. سلام خسته نباشید میشه کاری کرد که هم رله وصل باشه هم کلید بعد هر وقت خواستیم با رله روشن کنیم هر وقت خواستیم با کلید؟
            میشه همچین کاری کرد لطفا راهنمایی کنید ممنونم

            ۱۵

          3. سلام، بله یک کلید تبدیل قرار بدید، که هر وقت کلید پایین باشه برق از مدار رله عبور کنه و هر وقت کلید بالا باشه برق از مسیر دیگری عبور کنه.

            ۱۷

  6. درودبرشما جناب مهندس
    با تشکر از راهنمایی های قبلی شما در مورد رله
    تعدادی سوال داشتم اگه ممکنه وقت بزارین پاسخ بدید ممنونم
    ۱) آیا میشه بجای دادن ورودی فاز به سوکت COM رله مصرف کننده را بهش وصل کنیم و با داشتن دو سیم فاز با ولتاژ متفاوت که ف۱ و ف۲ نامگذاری میکنم به پایه های NO= ف۲ و NC = ف۱ از رله استفاده کنیم

    ۲) در تصاویر از رله دو کنتاکت صحبت شده بود آیا این رله جفت کنتاکت باهم تحریک میشن که در این مورد با توجه به سوال اول با همان حالت بیایم فاز ۱ را بهمراه نولش به NC و برای فاز ۲ هم به همراه نول خاصش به NO وصل کنیم و از رله باحالت سوال اول استفاده کنیم که وقتی ف۱ قطع شد بندازیم روی ف۲
    ۳) آیا رله های ssr با خروجی ۲۵ آمپر در شکل بالا برای استفاده برای اسپلیت ۳۰هزار کارآیی داره بطور تنها یا باید از کنتاکتور براش استفاده بشه حتما
    با تشکر از بررسی شما

    ۱۶

    1. سلام جناب یراقی، ممنونم از شما.
      ۱- بله امکانش هست، چون اون تا فاز که ولتاژ مختلف دارند هیچ وقت با هم همدیگه تماس پیدا نمی کنند که بخواد اتصالی ایجاد بشه.
      ۲- بله درسته، در رله دو کنتاکت هر دو تیغه همزمان جابجا میشه.
      ۳- بله کارایی داره.

      ۱۶

  7. سلام خدمت شما. می خواستم بدونم دو رله با مشخصات کاملا یکسان ولی رنگ یکی مشکی و رنگ دیگری آبی تفاوت وجود دارد یا فقط نوع سازنده فرق می کنه؟
    و اگر تفاوت دارند این تفاوت در چیست؟
    با تشکر

    ۱۷

    1. سلام، برای هر رله متفاوت هست، کافیه اسم کامل اون رله رو در گوگل سرچ کنید و فایل پی دی اف دیتاشیت اون رو دانلود کنید، داخل دیتاشیت کامل این موارد رو گفته.

      ۱۶

    1. سلام، طراحی سیستم برق صنعتی کتابی نمی شناسم، ولی برای خود برق صنعتی، کتاب برق صنعتی به زبان ساده، نوشته آقای محمدعلی شعبانی رو پیشنهاد میکنم.

      ۱۶

  8. سلام میگم من موتورم خودش رله برا راهنما های فابریک داره بعد رهنمای ال ای دی خریدم خودش رقص نور داره بعد به رله موتور که وصل میشه سریع میزنه و نماش خراب میشه اگه من رله رو بردارم و یه سره کنم مشکلی پیش نمیاد؟

    ۱۸

    1. سلام، مگر از رله برق ۱۲ ولت دی سی نمیره به چراغ ها؟ پس برداشتن رله هیچ تاثیری نداره. چون شما باز میخوایید برق ۱۲ ولت DC رو مستقیم بهش وصل کنید.

      ۱۴

  9. سلام و تشکر بابت مطالب مفید سایت.برای خروجی دزدگیر از یک رله ۱۲ ولت استفاده کردم ولی جواب نداد.وقتی از پشت مقاومتی که سر راه خروجی هست برق برای رله میگیرم جواب میده و کار میکنه.به نظرتون چکار کنم ؟ مقاومت رو حذف کنم؟

    ۱۷

1 6 7 8
شروع گفتگو در واتساپ
1
آیا نیاز به کمک دارید؟ چت واتساپ
خانم داوودی آنلاین است.
سلام. داوودی هستم، مدیر فروش
هر سوالی که در مورد نحوه خرید کتاب ها و دوره های آموزشی دارید، بنده درخدمتم.
شماره واتساپ: 09194053853