تفاوت کلیدهای مینیاتوری تایپ B و تایپ C

آیا فرقی می کنه که ما برای سرخط روشنایی، کلید مینیاتوری تایپ B نصب کنیم یا تایپ C ؟ یا هر چی دم دست‌مون بود ببندیم بره. این سوالی هست که خیلی از دوستان در سایت آموزش برق مطرح می کنند. تفاوت کلیدهای مینیاتوری تایپ B و تایپ C

امروز میخوام با طرح یک سوال و چند سناریو مختلف تفاوت آنها را به شما نشان دهم تا متوجه شوید که TYPE B با TYPE C چقدر تفاوت دارند.

کلید مینیاتوری ۲۵ آمپر تایپ C

همانطور که می دانید در داخل کلیدهای مینیاتوری ۲ مکانیزم قرار گرفته که یکی از آنها یک رله حرارتی (بیمتال) است و اضافه بار را تشخیص می‌دهد و دیگری یک رله مغناطیسی است و اضافه جریان در حالت اتصال کوتاه را تشخیص می دهد. مکانیزم مغناطیسی آنی و سریع عمل میکند ولی مکانیزم حرارتی باید مدتی بگذرد (چند ثانیه تا چندین دقیقه) تا گرم شود و بعد عمل کند.

مکانیزم مغناطیسی در کلیدهای TYPE B در بازه ۳ تا ۵ برابر جریان نامی عمل میکند. ولی در کلیدهای TYPE C در بازه ۵ تا ۱۰ برابر جریان نامی عمل میکند. این جمله یعنی چه؟ یعنی مثلا اگر ما یک کلید ۳۲ آمپر تایپ B داشته باشیم و بخواهیم که مکانیزم مغناطیسی آن بصورت آنی عمل کند باید جریانی بین ۹۶ تا ۱۶۰ آمپر (۳ تا ۵ برابر عدد ۳۲) از آن عبور کند تا آن کلید بصورت آنی قطع کند. ولی اگر جریان کمتر از ۹۶ باشد، دیگر مکانیزم مغناطیسی وارد بازی نمی شود بلکه اینبار وظیفه مکانیزم حرارتی است که کلید را قطع کند. که گفتیم مکانیزم حرارتی کمی با تاخیر عمل میکند.

از کجا بفهیم که یک کلید تایپ C است تایپ B؟ فقط کافیست عدد روی آن را بخوانید. مثلا روی کلید مینیاتوری بالا نوشته C25 یعنی این کلید تایپ C است و ۲۵ آمپر است.

پس اگر در زمان یک اتصال کوتاه مکانیزم مغناطیسی وارد بازی شود و عمل کند خیلی بهتر از مکانیزم حرارتی است. چون سریعتر قطع می کند و آسیب کمتری به سیم های آن سرخط می رسد.

تفاوت کلید مینیاتوری تایپ B و C

تفاوت کلیدهای مینیاتوری B و C

سوال: اگر بجای یک کلید مینیاتوری ۱۰ آمپر تایپ B از یک ۱۶ آمپر تایپ C استفاده کنیم، آیا اتفاق بدی می‌افتد؟

برای پاسخ به این سوال، ابتدا محدوده قطع آنی (مکانیزم مغناطیسی) هر کلید را مشخص می‌کنیم:

• کلید ۱۰ آمپر تایپ B در جریانی بین ۳۰ تا ۵۰ آمپر (۳ تا ۵ برابر ۱۰) آنی قطع می‌کند.
• کلید ۱۶ آمپر تایپ C در جریانی بین ۸۰ تا ۱۶۰ آمپر (۵ تا ۱۰ برابر ۱۶) آنی قطع می‌کند.

سناریو ۱: اضافه بار (Overload)

مثال ۱: فرض کنیم ما جریان ۲۰ آمپر را از هر دو کلید عبور می‌دهیم. در این حالت، جریان خطا کمتر از آستانه قطع آنی هر دو کلید است، بنابراین حفاظت مغناطیسی عکس العملی نشان نمی‌دهد ولی حفاظت حرارتی (کندکار) وارد عمل می‌شود.

• کلید ۱۰ آمپر تایپ B: جریان ۲۰ آمپر، دو برابر جریان نامی آن است. این اضافه‌بار قابل توجه باعث می‌شود بخش حرارتی آن به سرعت (مثلاً کمتر از یک دقیقه) داغ شده و مدار را قطع کند.
• کلید ۱۶ آمپر تایپ C: جریان ۲۰ آمپر تنها ۱.۲۵ برابر جریان نامی آن است. این اضافه‌بار جزئی، زمان بسیار طولانی‌تری (چندین دقیقه) نیاز دارد تا بخش حرارتی کلید را به اندازه کافی گرم کرده و باعث قطع آن شود.

نتیجه این سناریو: کلید ۱۰ آمپر تایپ B به دلیل پایه آمپر پایین‌تر، بسیار سریع‌تر عمل می‌کند.

مثال ۲: حالا اینبار فرض کنیم ما جریان ۱۵ آمپر را از هر دو کلید عبور می‌دهیم. در این حالت

• کلید ۱۰ آمپر تایپ B: جریان ۱۵ آمپری، ۱.۵ برابر جریان نامی (۱۰ آمپر) این کلید است. این وضعیت یک اضافه‌بار (Overload) محسوب می‌شود. در نتیجه، بخش حفاظت حرارتی کلید فعال می‌شود. این بخش پس از چند دقیقه (بسته به دمای محیط) داغ شده و مدار را قطع می‌کند تا از آسیب به سیم‌کشی جلوگیری کند.
• کلید ۱۶ آمپر تایپ C: جریان ۱۵ آمپری، کمتر از جریان نامی (۱۶ آمپر) این کلید است. این کلید مینیاتوری طوری طراحی شده که جریان‌های کمتر یا مساوی با عدد نامی خود را به صورت دائم و بدون مشکل عبور دهد. در نتیجه، این کلید جریان ۱۵ آمپر را یک جریان عادی تلقی کرده و هیچ‌گاه مدار را قطع نخواهد کرد.

نتیجه این سناریو: کلید ۱۰ آمپر تایپ B پس از چند دقیقه مدار را قطع می‌کند، در حالی که کلید ۱۶ آمپر تایپ C هرگز قطع نخواهد کرد.

سناریو ۲: اتصال کوتاه (Short Circuit)

مثال ۱: فرض کنیم اتصال کوتاهی رخ می دهد و جریانی در حد ۹۰ آمپر از دو کلید عبور می کند. در این حالت، جریان خطا بسیار بالاست و حفاظت مغناطیسی (تندکار) وارد عمل می‌شود.

• کلید ۱۰ آمپر تایپ B: جریان ۹۰ آمپر بسیار بالاتر از محدوده قطع آنی آن (۳۰-۵۰ آمپر) است. بنابراین بلافاصله (در چند میلی‌ثانیه) قطع می‌کند.
• کلید ۱۶ آمپر تایپ C: جریان ۹۰ آمپر نیز در محدوده قطع آنی آن (۸۰-۱۶۰ آمپر) قرار دارد، پس این کلید هم بلافاصله قطع می‌کند.

نتیجه این سناریو: هرچند هر دو آنی عمل می‌کنند، اما کلید ۱۰ آمپر تایپ B باز هم سریع‌تر است. زیرا آستانه قطع آن بسیار پایین‌تر (۳۰ آمپر) است و جریان ۹۰ آمپری، فشار بسیار بیشتری به مکانیزم مغناطیسی آن وارد می‌کند تا کلید ۱۶ آمپری که آستانه قطع آن از ۸۰ آمپر شروع می‌شود.

مثال ۲: اینبار فرض کنیم اتصال کوتاهی رخ می دهد و جریانی در حد ۶۰ آمپر از دو کلید عبور می‌کند. در این حالت

• کلید ۱۰ آمپر تایپ B: گفتیم که محدوده قطع آنی (مغناطیسی) این کلید بین ۳۰ تا ۵۰ آمپر است. جریان خطای ۶۰ آمپری، بالاتر از محدوده قطع آنی آن است. پس بخش مغناطیسی آن بلافاصله و در چند میلی‌ثانیه مدار را قطع می‌کند.
• کلید ۱۶ آمپر تایپ C: گفتیم که محدوده قطع آنی (مغناطیسی) این کلید بین ۸۰ تا ۱۶۰ آمپر است. جریان خطای ۶۰ آمپری، کمتر از حداقل آستانه قطع آنی آن (۸۰ آمپر) است. در نتیجه بخش مغناطیسی آن اصلا فعال نمی‌شود. کلید باید منتظر بماند تا بخش حرارتی آن (که کندتر است) داغ شده و پس از چندین ثانیه مدار را قطع کند.

نتیجه این سناریو: در جریان جریان اتصال کوتاه۶۰ آمپر، کلید ۱۰ آمپر تایپ B به صورت آنی و بسیار سریع عمل می‌کند، در حالی که کلید ۱۶ آمپر تایپ C اصلاً به صورت آنی قطع نخواهد کرد.

امیدوارم این مثال ها کمک تان کرده باشید تا بهتر درک کنید که تایپ یک کلید مینیاتوری چقدر اهمیت دارد.
بنابراین اگر ساختمانی را برقکشی می‌کنید که مهندس طراح از قبل نقشه تابلو برق واحد را در اختیار شما قرار داده است، پس باید مو به مو طبق نقشه عمل کنید و تایپ کلیدهای مینیاتوری را با سلیقه خود و مشورت اصغر آقا (الکتریکی سر کوچه) تغییر ندهید. ولی اگر آن ساختمان مهندس طراح ندارند و خودتان باید کلیدهای مینیاتوری تابلو برق واحد را انتخاب کنید به صورت زیر عمل کنید.

• برای سرخط روشنایی ها حداقل باید از سیم نمره ۱.۵ استفاده کنید و برای آنها کلید مینیاتوری ۱۰ آمپر تایپ B نصب کنید.
• برای سرخط پریزها حداقل باید از سیم نمره ۲.۵ استفاده کنید و برای آنها کلید مینیاوری ۱۶ آمپر تایپ C نصب کنید.
• کلید مینیاتوری کولر آبی باید ۱۰ آمپر تایپ C نصب شود.
• کلید مینیاتوری کولر گازی باید طبق دفترچه راهنمای محصول عمل شود، ولی معمولا ۱۶ آمپر تایپ C نصب می کنند.
• کلید اصلی هم باید یک کلید ایزولاتور یا یک کلید مینیاتوری هم آمپر با آمپراژ کنتور باشد. مثلا اگر کنتور شما ۳۲ آمپر است، کلید اصلی باید ۳۲ آمپر تایپ B انتخاب شود.
• آمپر کلید جریان باقیمانده (کلید محافظ جان) باید مساوی یا بزرگتر از کلید اصلی باشد. مثلا اگر کلید اصلی شما ۳۲ آمپر است، کلید جریان باقیمانده باید ۳۲ یا ۴۰ یا بالاتر انتخاب شود. در کلید جریان باقیمانده ما تایپ بی و تایپ سی نداریم.