تابلوهای برق ،اولین بخش از توزیع انرژی الکتریکی در یک مجموعه میباشند. تابلوهای برق به دو گروه اصلی و فرعی تقسیم میشوند. همیشه برق اصلی از شبکه توزیع وارد تابلوی اصلی -Main Distribution Panel (MDP)- میشود و پس از عبور از تجهیزات اندازه گیری (کنتورها) میان سایر تابلوهای تغذیه تقسیم میگردد.
این مطلب از کتاب اصول مهندسی و طراحی برق ساختمان ، نوشته مهندس حسین مهربانی برای شما عزیزان در سایت قرار گرفته است. اگر در ادامه، سوالی در رابطه با این آموزش برای شما پیش آمد، می توانید سوال خود را در فرم پایین صفحه مطرح کنید. مهندس مهربانی هر شب به سوالات خوانندگان کتابشان پاسخ می دهند.
به منظور به دست آوردن مشخصات فنی الکتریکی یک تابلو برق از قبیل تعداد خط، توان مصرفی و مقدار جریان فرعی و اصلی مراحل ذیل را اجرا میکنیم.
- برآورد تابلوی فرعی: تابلوی فرعی عبارت است از تمامی تابلوهایی که بعد از تابلوی اصلی قرار میگیرد. تعداد تابلوهای فرعی با توجه به تعداد مصارف مختلف از قبیل تعداد آپارتمانها، موتورخانه، مشاعات، استخر، سالن ورزشی و … متغیر است. تابلوی فرعی شامل یک فیوز اصلی تک فاز یا سه فاز، چند فیوز فرعی تک فاز و سه فاز (مقدار جریان عبوری از این فیوزها همواره کمتر از مقدار جریان عبوری از فیوز اصلی میباشد.)، کلید حفاظت جان و … تشکیل شده است.
به منظور انتخاب فیدر(ها) فرعی، ابتدا باید مصارف کلیدها و پریزها مشخص شود، سپس خط بندی را انجام داد و در انتها مجموع توان هر خط را بدست آورد. باید توجه داشت که مصارف به دو نوع خانگی از قبیل روشنایی، یخچال و فریزر، سشوار، کامپیوتر، جارو برقی و سایر تجهیزات (کولر، فن کوئل و …) و مصارف صنعتی شامل همان مصارف خانگی و موتورها و پمپها و سایر تجهیزات میباشد.
همواره سعی میشود که در هنگام خط بندی مصارف مختلف را بین چند خط تقسیم میکنند، سپس توان مصرفی مصرف کنندها را بر روی هر خط به روش ذیل محاسبه میکنند.
۱.۱ -توان مصرفی کلیه روشناییهای روی یک خط با یکدیگر جمع میشود. مثلاً ۲ عدد لامپ ۱۰۰ وات، ۴ عدد لامپ ۶۰ وات، ۵ عدد هالوژن ۵ وات و ۹ عدد لامپ ۴۰ وات.
(۱) PLa=۲×۱۰۰w+ 4×۶۰w+ 5×۳w+ 9×۴۰w =815w
اما دقت شود از آنجایکه هیچ وقت تمامی لامپها به صورت همزمان با یکدیگر روشن نمیشود، عدد بدست آمده در یک ضریب به نام ضریب همزمانی ، ضرب میشود. ضریب همزمانی برای مصارف روشنایی خانگی ۰.۸ در نظر گرفته میشود. لذا توان مصرفی برای خط a خواهد بود:
PTLa=PLa×۰.۸=۶۲۵w (۲)
۱.۲ -توان مصرفی کلیه پریزهایی که روی یک خط میباشد را مشخص کرده و برای بدست آوردن توان کلی آن خط، بزرگترین مصرف با ۴۰% مجموع سایر مصارف جمع میشود. دقت شود توانهای مصرفی هر دستگاه با توجه به اطلاعات داده شده توسط شرکتهای سازنده مشخص میشود. مثلاً اگر قرار است از یک خط که ۵ دستگاه مختلف با توان های، ۲۰۰۰ وات، ۴۰۰ وات، ۸۰۰ وات، ۵۰ وات و ۶۰ وات تغذیه شوند، توان کل آن خط بصورت زیر محاسبه می شود.
PTLa=۲۰۰۰+ ۰.۴ ×[۴۰۰+۸۰۰+۵۰+۲۰۰۰+۶۰]=۳.۳۲۴ Kw (۳)
با تقسیم عدد فوق بر تعداد پریزها میتوان توان مصرفی توسط برای هر پریز را بدست آورد.
۱.۳ -همچنین مصارف سایر تجهیزات را نیز باید در نظر گرفت. البته باید توجه داشت که چون تجهیزات موتوری میباشند، ضریب قدرت -Power Factor- داده شده توسط شرکت سازنده نیز در محاسبات وارد میشود. در این مقاله ضریب قدرت ۰.۸ فرض میشود. حال که توان هر خط بدست آمد، میتوان جریان گذرنده از هر فیوز را محاسبه نمود.
محاسبات تابلوهای برق در روش تکفاز
- روش تک فاز: سیستم تکفاز سیستمی است که دارای یک فاز و نول میباشد. در این روش اختلاف ولتاژ بین فاز و نول ۲۲۰V میباشد. به منظور بدست آوردن جریان گذرنده از خط ( IL) از فرمول ذیل استفاده میشود.
در رابطه (۴)، P عبارت است از توان، VL-n ولتاژ خط (۲۲۰ ولت) و cosφ ضریب قدرت میباشد. برای مثال، برای مثال یاد شده در مورد روشنایی خواهیم داشت:
در رابطه (۵)، n تعداد خطوط و PT توان کل میباشد. با توجه به دو جریان بدست آمده IL1 و IL2 میتوان توان مجموع برای دو خط را بدست آورد.
PT=PTLa+PTLb=۶۲۵+۳۳۲۴=۳.۹۴۹ Kw
توان بدست آمده نشان دهنده توان مصرفی تابلوی فرعی میباشد. حال باید جریان مورد نیاز برای کل تابلو را با استفاده از رابطه (۴) بدست آورد.
بد نیست که در ادامه این مبحث به مطلب هر سیم ظرفیت عبور چه مقدار جریان برق را دارد هم سری بزنید.
محاسبات تابلوهای برق در برق سه فاز
- روش سه فاز: در سیستم سه فاز همانگونه که از نام گذاری آن پیداست، سه فاز مستقل وجود دارد. هر فاز با فاز دیگر اختلاف زاویهای ۱۲۰ درجه دارد. برای آنکه بتوان با هر یک از فازها کار کرد، هر یک از فازها با یک حرف انگلیسی نشان داده میشوند که به ترتیب عبارتند از: S ، R و T.
در طراحی و محاسبات شبکه توزیع، باید دقت شود که مجموع توانهای روی هر خط معادل با دو خط دیگر باشد. برای انجام محاسبات توانی از دو روش میتوان استفاده کرد که عبارتند از:
۳.۱ -پس از بدست آوردن توان هر خط، هر فیوز از همان ابتدا روی یکی از فازها قرار میگیرد. در این حالت جریان هر خط از رابطه (۴) بدست میآید. و به کمک فرمولهای ۷، ۸، ۹ و ۱۰ میتوان جدول ۱ را تهیه کرد.
برای مثال فرض میکنیم مجموع توانهای هر خط بدست آمده و محاسبات جریان به شکل ذیل میباشد.
۳.۲. در این روش مجموع توانها را بدست آورده و سپس جریان هر خط از رابطه (۱۱) محاسبه میگردد.
که در رابطه (۷)، VL-L برابر با ۳۸۰ ولت در نظر گرفته میشود. حال مثال قبل را به صورت سه فاز از رابطه (۱۱) حل مینماییم.
حال با توجه به داشتن جریان خط، میتوان فیوز را انتخاب کرد.
- انتخاب فیوزهای فرعی و اصلی: با توجه به داشتن جریان اصلی تابلوی فرعی، نزدیکترین فیوز به عنوان فیوز ورودی تابلو در نظر گرفته میشود. برای مثال فیوز انتخابی برای رابطه(۶)، یک فیوز ۲۵A تک فاز میباشد. با توجه به جریان بدست آمده، سایز کابل جهت تغذیه اصلی تابلوی فرعی ۶×۳(دو رشته جهت فاز و نول و یک رشته برای ارت) در نظر گرفته میشود.
اما باید توجه داشت که در هنگام کابل کشی، طول کابل با توجه به مقاومت رسانا(مس یا آلومینیوم) باعث افت ولتاژ میشود. بنابراین باید مقدار افت ولتاژ را نیز محاسبه نمود و با مقایسه مقدار افت ولتاژ و مقدار جریان ورودی، بیشترین عدد بدست آمده مشخص کننده سایز کابل یا سیم میباشد. با توجه به طول مسیر کابل کشی، اگر افت ولتاژ بیشتر از ۵% باشد باید سایز کابل یا سیم یک شماره بالاتر در نظر گرفته شود. برای محاسبه مقدار افت ولتاژ از رابطه (۱۲) استفاده میشود.
که در رابطه (۱۲)، Δv: در صد افت ولتاژ، L: طول کابل، I: جریان بر حسب آمپر، S: سطح مقطع سیم و کابل بر حسب میلیمتر مربع، V : ولتاژ خطی بر حسب ولت، cosφ : ضریب قدرت و χ: ضریب هدایت بر حسب m/(Ωmm^2) که برای سیم مسی ۵۶ میباشد.
همچنین مقدار درصد افت ولتاژ در جریان متناوب سه فاز عبارت است از:
- برآورد تابلوی اصلی: تابلوی اصلی در هر مجموعه، تابلویی است که بین ورودی اصلی شبکه توزیع و مصارف فرعی داخلی قرار میگیرد. توان مصرفی این تابلو برابر با مجموع کلیه توانهای فرعی میباشد. پس از بدست آوردن توان مصرفی میتوان جریان مورد نیاز برای مجموعه و فیوز اصلی را محاسبه کرد. باید توجه داشت که با توجه به تعداد تابلوهای فرعی، ضریب همزمانی را نیز باید در نظر گرفت. ضریب همزمانی با توجه به تعداد تابلوهای فرعی برای تابلوی اصلی از جدول ۲ بدست میآید.
در جدول بالا، n تعداد تابلوهای فرعی میباشد.
- طریقه ایجاد جدول محاسبات: پس از آنکه کلیه محاسبات از قبیل خط بندی تابلوهای فرعی، فیوزهای فرعیِ تابلوهای فرعی، فیوزهای اصلیِ تابلوهای فرعی، توان تابلوی اصلی، جریان تابلوی اصلی و فیوز اصلی بدست آمد، تمامی این اطلاعات باید در دفتری به عنوان دفتر محاسبات ثبت شود.
نویسندگان: حسین مهربانی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند
سعید افشار، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
با سلام .من ۴کولر ۲۴هزار و دوتا ۱۸هزار و ۵تا یخچال و روشنایی دارم
چطور برق سهفاز رو تقسیم کنم
۶
سلام. دو تا ۲۴ هزار و یک ۱۸ هزار روی یک فاز. دو تا ۲۴ هزار و یک ۱۸ هزار روی یک فاز. الباقی هر چی می مونه بره روی یک فاز.
۳
سلام ما در وروودی یه کابل ۳*۳۵+۱۶داریم و میخوایم سه خط جدا تکفاز ۱۵۰امپری بگیریم این کسری نول رو چجوری میشه جبران کرد?
۴
با سلام و احترام
برای تایید برق کنتور یک مجموعه ورزشی که شامل ساختمان اداری سالن فوتبال و موتورخانه و محوطه هستش نیاز به راهنمایی شما دارم محبت بفرمایید بنده رو راهنمایی کنید که در قسمت موتورخانه چه حداقل هایی باید رعایت بشه که خطر رو کم کنیم از چه تابلویی و چه مینیاتوری هایی و محافط جان و چه کابل با چه سطح مقطعی استفاده بشه
سپاس از شما
۹
سلام
یه تابلو برق سه فاز هست که من از یک فازش و نول برای تأمین چند تا لامپ استفاده کردم، موقع کار دستم به سیم نول خورد و مثل سیم فاز شوک وارد کرد دلیلش برق دار شدن نول چیه؟
با این که چراغ ها هم زوشن میشن و هیچ مشکلی ندارند
۷
سلام. خب نول مسیر برگشت جریان هست و وقتی چراغ ها روشن هستند اگر به نول دست بزنید یک برق ضعیف شما رو میگیره.
۷
آره از برگشت جریان اطلاع دارم
ولی دقیقا شوکی شبیه سیم فاز وارد کرد
ضمنا فاز متر هم وقتی میزنم کامل روشن میشه فازمتر
۱۰
علت اینکه برق شما گرفته این هستش که نول مسیر برگشت جریانه. یعنی جریانی که از سیم فاز میره از نول برمیگرده. و وقتی یک وسیله برقی روشن باشه اگر به نول دست بزنید برق شما رو میگیره.
۸
با سلام خواستم بدونم تابلوهای توزیع از نظر امپر چند مدل هستش بعد اگه تابلو توزیعی مشخصات نداشت از کجا میشه فهمید که چند آمپر هستش
۶
با سلام. باید در تابلو راباز کرد و فیوز ورودی را خواند. معمولا روی فیوز اصلی جریان فیوز نوشته شده است.
۸
سلام
من یک کابل ۱.۵*۵ خابوندم میخوام از دو رشتش به عنوان نول استفاده کنم و از سه رشته دیگش فاز های جدا گونه هر کدوم برای یه بخش
آیا مسئله خاصی وجود داره تو این مورد؟
۴
با سلام. بستگی به کاربری شما دارد. کار استانداردی نیست. باز هم یک نول کم دارید. پیشنهاد نمی گردد. اگر مجبورید باید مراقب رنگ بندی ها باشید. باز هم تاکید می کنم کار اصولی نمی باشد.
۶
از هر فازی خیلی رد بشه در حد شش یا هفت آمپر بیشتر نیست
دو فازش ماله ریسه لامپه و و یک فازش دو تا پریز و سه لامپ رو تغذیه میکنه
دلیل اصولی نبودنش چیه
۴
لطفا جواب بدید؟
۳
با سلام. لطفا سوالتان را بپرسید.
۶
سلام عزیزان زحمت کش خدا قوت .درمورد اعلام حریق دزدگیر وسیستم صوتی سیم کشی نصب راه اندازی اگه مطلب بزارین ممنون میشم.
۳
با سلام و خسته نباشید.
برای محاسبه توان پریز، به گفته خودتان برای بدست آوردن توان کلی آن خط، بزرگترین مصرف با ۴۰% مجموع سایر مصارف جمع میشود. پس چرا در مثال مجدد ۲۰۰۰ رو با ۴۰ درصد بقیه جمع کردید.؟
۳
با سلام. در این مثال دو عدد مصرف کننده ۲۰۰۰ واتی وجود دارد.که یکی را به عنوان بزرگترین انتخاب می کنیم و دیگری ۴۰ درصدش محاسبه می شود.
۴
با سلام و خسته نباشید. کتاب دوربین امروز دستم رسید . بهتون خداقوت میگم.
راستش در مورد اصول برقکشی محوطه های بزرگ و سوله ها و کارگاه ها میخواستم ببینم روش کار از اول تا آخر کار چجوریه، روکاره یا توکار؟ سطح مقطع سیم ها رو چطور محاسبه کنیم و چه منبع روشنایی باید استفاده کنیم نورافکن یا …. کلا چه مدلی از منبع ها بهترندو دستمزد رو چطور حساب کنیم و کلید باشه یا فتوسل و کلا یه مطلب جامع میخوام تو این مورد. چون جای این مطلب رو توسایت خالی یا حداقل کم رنگ میبینم.تو کتاب آموزش برق توضیح در این مورد بود ولی جامع نبود بنظرم. بازم از زحمات شما ممنونم.
۳
جناب آقای مهدی
با عرض سلام و با تشکر از شما. در مورد محاسبه سطح مقطع سیم ها و کابل ها و چگونگی انتخاب آن ها و همینطور
انتخاب فیوزها اطلاعات کامل در کتاب اصول مهندسی و طراحی ساختمان نوشته آقای حسین مهربانی بیان شده است. همچنین میزان شدت نور لازم و محاسبه آن هم برای محیط های گوناگون نیز در کتاب اصول مهندسی و طراحی برق ساختمان بیان شده است. اما در مورد نحوه سیم و یا کابل کشی در محوطه های بزرگ، سوله و کارگاه ها: معمولا در داخل سوله ها و کارگاه ها عملیات کابل کشی با استفاده از سینی کابل و به صورت روکار انجام می گیرد و دلیل آن آن است که جانمایی تجهیزات معمولا بعد از اتمام کارهای عمرانی می باشد. اما از محل تیر برق یا به عبارت دیگر ورودی کابل اصلی به کارخانه باید یک تونل گربه رو احداث نمود و با رعایت اصول احداث(در کتاب اصول مهندسی و طراحی برق ساختمان توضیح داده شده است) کابل اصلی را به تابلوی کنتوری و سپس به تابلوهای فرعی رساند. البته در صورتیکه تعداد تابلوهای فرعی زیاد باشد معمولا از تونل آدم رو استفاده می کنند. در محوطه های بزرگ کابل کشی به صورت تو کار و با استفاده از تونل ادم رو یا گربه رو می باشد. نوع روشنایی با توجه به نوع کاربری محیط متفاوت است. در محوطه ها با توجه به نوع کاربری از چراغ های پایه دار ۶ متری و یا ۹ متری و اگر فقط محوه باشد از نور افکن استفاده می کنند. البته تتنوع چراغ برای محوطه بسیار زیاد است. در مورد دستمزد هم می توان زیر بنایی قیمت داد و هم می توان از فهرست بها استفاده نمود. البته باید توجه داشت در فهرست بها قیمت های داده شده شامل جنس، اجرت و نصب می باشد. همچنین باید توجه داشت که ارتفاع کار و دوری از محل زندگی نیز قیمت ها را افزایش می دهند.
با سپاس
حسین مهربانی
۳
سپاس فراوان آقای مهربانی
۲
سلام وقت بخیر
حدودا کتاب ایفون چند ماه طول میکشه تمام
۳
سلام. یک تا دو ماه.
۳
با تشکر از شما.
ایمیل شما را دریافت نکرده ام. امکان داشته باشه دوباره ارسال نمایید.ممنون
۳
سلام.دوباره ارسال شد. پوشه اسپم ایمیلتون رو هم چک کنید.
۴
سلام اقای مهندس
من تو لوله گذاری انبوه مشکل دارم اگر راهنمایی کنید ممنون میشم
۳
سلام. منظورتون از لوله گذاری انبوه بخش رایزرهاست؟ لطفاً سوالتون رو واضح تر بفرمایید؟
۲
جناب آقای جعفر
با عرض سلام. در لوله گذاری انبوه چندین نکته را باید قبل از شروع عملیات لوله گذاری رعایت فرمایید.
۱. در ابتدا باید مسیر لوله ها را از تابلوی برق به رایزر برای خودتان مشخص کنید.
۲. تعداد لوله ها را باید دقیقا محاسبه کنید. این کار باعث می شود که شما بتوانید عرض ساپورت ها جهت عبور لوله ها و همچنین عرض رایزر را بدست آورید.
۳. در ادامه شما باید دقت کنید لوله ها به ترتیب در بالای تابلوی برق قرار داده شوند و همان ترتیب باید تا داخل رایزر رعایت شوند. در این صورت هیچ لوله ای روی لوله دیگر قرار نمی گیرد.
اگر منظور شما در لوله گذاری داخل واحد در کف و سقف می باشد باید دقت کنید لوله گذاری را از سمت راست یا چپ تابلوی برق داخل واحد شروع کنید. لوله گذاری هر خط را پس از اتمام لوله گذاری خط قبلی ادامه دهید. در این روش ممکن است در یک جا یک لوله از روی لوله دیگر رد شود که مشکلی پیش نمی آید. ولی نکته مهم آن است که باید قبل از شروع به عملیات لوله گذاری حتما مسیرها را در ذهن خود ترسیم فرمایید.
۶
با سلام و عرض خسته نباشید.
اگر ممکنه پاسخی که برای دوست عزیزمان آقا مهدی ارسال شده برای من هم بفرستید. با تشکر
۳
سلام.مرسی از شما. به ایمیل شما ارسال شد.
۲
سلام وقت بخیر
ایا کتاب اموزش برق ساختمان رنگی هست یاسیاه سفید
۴
سلام. کتاب آموزش جامع برق ساختمان و سیستم های اعلان حریق رنگی هستش
و کتاب اصول مهندسی و طراحی برق ساختمان سیاه و سفیده.
۵
سلام . کتاب ایفون کی اماده می شه؟
۲
سلام. دیگه از بس قول دادیم ولی کار دیگه ای پیش اومده و نتونستیم کتاب رو تموم کنیم، شرمنده شما دوستان هستیم.
مشغول اجرای تعدادی چاه ارت هستیم، این پروژه شاید یک ماه طول بکشه. بعدش کتاب آیفون رو تموم می کنیم.
۴
باعرض سلام وخسته نباشی به شماعزیزان.مهندس من یه سوال داشتم من لیسانس برق دارم وحالا پیش یه استادبرق کارشاگردی میکنم وقتی که دیگه دربرق ساختمان حرفه ای شدم وخواستم خودم مستقل باشم چگونه میتونم برق کشی ساختمانهاروبردم ازطریق اعلامیه یاپیمانکارهایاالکتریکی ها و…))اگرجواب منوبدیدبسیارجای تشکردارد..راستی کتاب شماروهمازطریق سایت گرفتم انصافاعالی بودارزش خیلی زیادی دارد.خداخیردنیاوآخرت ببینیدبرادرعزیز.باتشکروقدردانی ازشما.
۷
با سلام خدمت شما دوست عزیز. در صورتیکه در کنار یک استاد کار، کار کرده اید و دارای این توانایی شده اید که بتوانید شخصا یک پروژه را از صفر تا صد جلو ببرید برای شروع بهترین پیشنهاد آن است که کار را از طریق استاد کار خود بگیرید و به ایشان حدود ۲۵ درصد از قرار داد را بپردازید. به این روش افرادی که ساختمان می سازند شما را می شناسند. پس از چندین پروژه در صورتیکه کارتان عالی باشد خود ساختمان سازها و حتی مهندسینشان شما را به دوستان خود معرفی می کنند.
۳
بسیارتشکرمیکنم که وقت گذاشتیدوجواب منودادید.من تازه باسایتتون آشناشدم وتمام مطالبوازتاسیس سایت تاکنون دارم درwordکپی میکنم ومطالعه میکنم.عالی هست انشالله که همین طورپیش بره.انشالله درآینده نزدیک دوربین مداربسته رو میخرم.چون برق ساختمان توضیحش کامل وعالی بود.۲۰تی برادربزرگواروعزیز.یاعلی
۲
? ? ?
۲
سلام مهندس جان ممنون از زحمات شما ایا کتاب تعمیرات ایفونهای تصویری به این زودی چاپ میشود ممنونم
۴
سلام آقای آذرپیوند. از لطفتون سپاسگذارم.متاسفانه باز هم درگیر یک پروژه اجرایی شدیم و نتونستیم کتاب آیفون های صوتی و تصویری تمومش کنیم. این پروژه حداقل یک ماه طول میکشه.
۳
کتابی برای برق سه فاز ندارید یا تو برنامتون نیست؟مثل کتاب برق ساختمان
۴
با عرض سلام. در مورد برق سه فاز هنوز کتابی ننوشتم. اما اگر بفرمایید چه چیزی مد نظر است خوشحال می شوم.
۲
مثل پمپ ها.قطعه شناسی توی تابلو برق و چیزای دیگه
۴
دست مهندسین عزیز درد نکنه از لحاظ تئوری واقعا خوب بود
اما مشکل ما عملی هست ارتباط بین تابلو اصلی و فرعی (رایزر برق ساختمان)در حالت عملی روش بحثی نکردین
رایزر چیه کجا باید در نظر بگیریم عکس واقعی بزارید
مثلا یه ساختمان چهار طبقه هشت واحدی
از مدیریت محترم میخوام یه مطلب خوبی در این مورد که میتونه خیلی کاربردی باشه بزارند
۵
سلام.پاسخ این سوال به ایمیل شما ارسال شد و تا چند روز آینده یک مطلب کامل در این مورد در سایت قرار خواهد گرفت.
۴
با تشکر از شما مهندس عزیز
۵