برق آسانسور و چاله آسانسور

برق آسانسور و چاله آسانسور از قسمت های مختلفی تشکیل شده که در درس امروز فقط به قسمت هایی که می تواند به یک برقکار ساختمان مربوط شود اشاره می کنیم. البته نصب و سیمکشی این موارد برعهده نصاب یا شرکت فروشنده آسانسور است، ولی اگر شما به عنوان یک برقکار ساختمان اینها را بدانید، می‌توانید با نصب آنها یک دستمزد جدا بگیرید.

کابل اصلی برق آسانسور :

برق تمام سیستم آسانسور، چراغ ها و پریزهای موجود در موتورخانه و چاله آسانسور توسط یک کابل ۵ رشته که از کنتور عمومی می آید تامین می شود. همانطور که در کتاب آموزش برق ساختمان گفتیم کنتور عمومی برای ساختمان هایی که آسانسور دارند، یک کنتور ۳ فاز است که تمامی ساکنین آن مجتمع مسکونی در پرداخت هزینه های مصرفی آن شریک هستند. این کنتور در کنار سایر کنتورهای برق، یعنی در تابلوی کنتورها نصب می شود. اینکه این کابل ۵ رشته ای از چه نمره ای باشد بستگی به توان موتور، ظرفیت آسانسور، راندمان موتور و پارامترهای دیگر تعیین میشود. ولی

معمولاً برای آسانسورهای -۵/۵ کیلو وات و کمتر- و تا ارتفاع ۶ طبقه ، که ظرفیت جابجایی ۴ تا ۶ نفر را دارند، از کابل ۵ در ۶ استفاده می شود. و برای موتورهای آسانسور با توان ۹/۵ کیلو وات که معمولاً ظرفیت جابجایی ۱۰ نفر را دارند، از کابل ۵ در ۱۰ استفاده می‌شود. از این ۵ رشته سیم، ۳ رشته برای فازهای برقِ ۳ فاز، یک رشته برای نول و یک رشته برای ارت استفاده می شود.

نکته: وقتی می گوییم یک کابل ۵ در ۶ (۵*۶) است، یعنی در داخل آن کابل ۵ رشته سیم با نمره ۶ قرار گرفته است.

پس این کابل اصلی بایستی از کنتور عمومی شروع شود و با استفاده از لوله برق فولادی یا لوله برق نسوز به داخل چاله آسانسور برسد و بعد از آنجا به سمت بالا و تا اتاقک موتورخانه امتداد یابد و به تابلوی قدرت -اسم دیگرش تابلوی سه فاز- وصل شود. لوله های فولادی یا لوله های نسوز که کابل اصلی از داخل آن رد شده بایستی به فاصله هر ۲ متر به دیواره چاله آسانسور با بست محکم شود.

توجه کنید که چون تابلوی قدرت در نزدیکی درب ورودی به موتورخانه نصب می شود، شما بایستی طول کابل برق اصلی را کمی بلندتر در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که بعداً طول کابل کوتاه نمی آید.
تابلوی قدرت یا همان تابلوی ۳ فاز یک تابلوی کوچک است که فقط روی آن یک کلید گردان صفر و یک و ۳ عدد چراغ سیگنال کوچک قرار دارد. این تابلو در ارتفاع ۱۲۰ تا ۱۴۰ سانتی متری از کف موتورخانه نصب می شود. تصویر یک تابلوی قدرت را در پایین مشاهده می‌کنید. با چرخاندن کلید گردان روی این تابلو، برق کل سیستم آسانسور، بجز برق روشنایی ها و پریزها قطع خواهد شد.

پس این تابلو، برق ۳ قسمت مختلف را تامین می کند.

۱- برق موتور و تابلوی کنترل

۲- برق چراغ های چاله آسانسور و اتاقک موتورخانه

۳- برق پریزهای چاله آسانسور و اتاقک موتورخانه

البته شما به عنوان یک برقکار ساختمان فقط کابل اصلی را تا نزدیکی درب موتورخانه می کشید و الباقی کار را آقای نصاب آسانسور انجام می‌دهد. پس نیازی نیست که بیشتر از این وارد جزئیات شویم.

توجه: به خاطر ارتفاع زیاد چاله آسانسور و سختی کار در این قسمت، هزینه نصب کابل اصلی اندکی زیاد است. شما می توانید برای نصب این کابل به همان ترتیبی که در بالا اشاره شد، برای یک ساختمان ۴ یا ۵ طبقه، ۱۰۰ هزار تومان اجرت دریافت کنید.

روشنایی چاهک آسانسور و موتورخانه :

الف: چاله آسانسور:

حتماً تا به حال به داخل یک چاله آسانسور نگاه کرده اید، اگر دقت کرده باشید روشنایی فضای این چاله توسط چراغ های خاصی به نام چراغ های تونلی تامین می‌شود. البته هر نوع چراغ دیگری که حداقل دارای IP ۴۴ باشد می تواند در چاهک آسانسور نصب شود، ولی نوع متداول این چراغ ها همان چراغ های تونلی است که تصویر آن را در پایین مشاهده می کنید.

بهتر است در داخل چاله آسانسور، این چراغ ها را به صورت عمودی و در جهتی که -سوراخ ورودی کابل به چراغ- در سمت پایین باشد، نصب کنید. تا از نفوذ هرگونه آب و رطوبت به چراغ جلوگیری شود. طبق مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان که در مورد آسانسورها صحبت می کند، بایستی یک چراغ روشنایی از ارتفاع ۵۰ سانتی متر زیر سقف چاهک آسانسور -همان سقفی که موتور آسانسور روی آن قرار میگیرد- شروع شود و به فاصله هر حداکثر ۷ متر یک چراغ دیگر نصب کنید تا به پایین چاله آسانسور برسید. در جمله قبل روی کلمه “حداکثر” دوباره تاکید می کنیم، تا متوجه شوید که می توانید این فاصله را کمتر هم در نظر بگیرید، و همیشه پیشنهاد ما این است که در هر ۲ طبقه -یعنی حدوداً هر ۵ متر- یک چراغ نصب کنید، تا روشنایی بهتری فراهم شود.
آنگاه در ارتفاع ۵۰ سانتی متر مانده به کف چاهک آسانسور هم آخرین چراغ را نصب کنید و در کنار آن یک پریز برق هم قرار دهید. سرخط این پریز بایستی از سرخط روشنایی ها جدا باشد تا زمانی که کلید چراغ ها در حالت خاموش قرار میگیرد، برق این پریز قطع نشود. این پریز بعداً برای سرویس و بازبینی ماهیانه آسانسور مورد استفاده قرار گیرد و نصب آن الزامیست.
در نهایت برای تمام چراغ های گفته شده یک کلید یک پل در موتورخانه آسانسور نصب کنید. البته قبلاً از کلیدهای تبدیل استفاده میشد تا هم از پایین چاله آسانسور و هم از اتاقک موتورخانه بتوان چراغ ها را خاموش کرد، ولی طبق استانداردهای جدید تنها بایستی یک کلید تک پل در موتورخانه آسانسور نصب شود تا سرویس کار آسانسور مجبور باشد که برای روشن کردن چراغ ها به موتورخانه مراجعه کند و قبل از شروع به کار، برق آسانسور را هم قطع کند.
تمامی سیمکشی های گفته شده بایستی در داخل لوله های برق فولادی یا لوله های برق نسوز قرار گیرد و نصب داکت های روکار در داخل چاهک آسانسور ممنوع است. می توانید در کنار هر چراغ یک جعبه تقسیم روکار ۱۰*۱۰ نصب کنید و سربندی سیم ها را در داخل جعبه تقسیم انجام دهید.

اکنون به تصویر زیر که چراغ های یک چاله آسانسور را نشان می دهد نگاه کنید. همانطور که مشاهده می کنید چراغ ها در کنار ریل وزنه تعادل نصب شده‌اند تا مزاحمتی برای سایر تجهیزات نداشته باشند. و در هر طبقه یک چراغ نصب شده است، که به نظر ما نصب یک چراغ برای هر ۲ طبقه کفایت می کند و نیاز به هزینه کردن بیشتر از این نیست. ایراد دیگری هم که در این تصویر وجود دارد، استفاده از داکت های پلاستیکی برای سیم های برق است.

ب: اتاقک موتورخانه:

تعداد روشنایی های اتاقک موتورخانه آسانسور هم بسته به مساحت این محیط دارد. ولی نصب ۱ یا حداکثر ۲ چراغ دیواری یا سقفی که برای آنها یک کلید یک پل در کنار درب ورودی موتورخانه نصب شده است، کفایت می کند. چراغ های داخل اتاقک موتورخانه هم می بایست IP44 باشند. طبق مقررات اجرایی، حداقل روشنایی محیط اتاقک موتورخانه باید ۲۰۰ لوکس باشد.

توجه: سرخط روشنایی اتاقک موتورخانه و سرخط روشنایی چاله آسانسور و پریز برق داخل چاله آسانسور، باید از برق سایر تجهیزات جدا باشد تا با قطع کلید سه فاز اصلی داخل موتورخانه، برق روشنایی ها و پریز قطع نشود.

نکته: برای تمام روشنایی ها در چاله آسانسور و اتاقک موتورخانه باید از ۳ رشته سیم نمره ۱.۵ استفاده کنید. که این سه رشته سیم شامل فاز، نول و ارت می باشد. و برای سرخط روشنایی ها یک فیوز ۱۰ آمپر تندکار نوع B در تابلوی قدرت نصب می گردد.

نکته: وجود حداقل یک پریز برق در موتورخانه آسانسور الزامی است.

نکته: برای پریزی که قبلاً گفتیم در ارتفاع ۵۰ سانتی متری از کف چاله آسانسور قرار میگیرد و پریزی که در موتورخانه و نزدیک تابلوی قدرت نصب می شود باید از ۳ رشته سیم نمره ۲.۵ استفاده کرد. که این سه رشته شامل فاز، نول و ارت هستند و برای این دو پریز یک فیوز ۱۶ آمپر کندکار نوع C در تابلوی قدرت نصب می گردد.

پس با توجه به توضیحات گفته شده، نمایی از برقکشی چاله آسانسور و اتاقک موتورخانه را ترسیم میکنیم.

چند نکته مهم در برقکشی چاله آسانسور:

۱- عبور هرگونه کابل، لوله و تجهیزات الکتریکی و مکانیکی -مثل کابل های آنتن، لوله های آب یا گاز، رایزرها و لدرهای برق متعلق به سایر واحدها- که متعلق به آسانسور نباشد در چاه آسانسور ممنوع است.

۲- برعکس قسمت قبل هم صادق است. یعنی تمام کابل ها، لوله ها و تجهیزات متعلق به آسانسور باید در چاه آسانسور نصب شود و مثلاً شما مجاز نیستید که کابل برق اصلی آسانسور را از داخل واحدها یا از داخل رایزرهای ساختمان عبور دهید و حتماً بایستی آن را از داخل چاله آسانسور عبور دهید.

۳- عبور لوله های برق از کف موتورخانه آسانسور ممنوع می باشد.

۴- برای تهویه مناسب در موتورخانه آسانسور یک فن فلزی نصب می کنند تا هوای داخل موتورخانه را به سمت بیرون هدایت کند. بهتر است این فن به سیستمی مثل فتوسل معکوس مجهز شود تا در طی روز هواکش را روشن و در شب هنگام هواکش را خاموش کند.

۵- نصب تابلو سه فاز در داخل موتور خانه باید در نزدیکترین حالت به درب موتورخانه باشد.

۶- وجود حداقل یک پریز برق در موتورخانه آسانسور الزامی است.

۷- ابتدای کابل اصلی برق آسانسور را، در قسمتی که قرار است به تابلو کنتورها وصل شود، حدوداً یک متر بلندتر در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که بعداً برای اتصال به کنتور کابل شما کوتاه نمی آید. در صورت ۲ تکه شدن این کابل، یک مهندس ناظر برق می تواند کار شما تایید نکند، در این صورت نه تنها کارفرما مزدی به شما نمی‌دهند،  حتی می تواند خسارت کابل را هم از شما بگیرد.

۸- به تازگی آسانسورهایی به بازار آمده اند که با برق تک فاز کار می کنند. یعنی کابل برق اصلی آنها باید تنها ۳ رشته سیم داشته باشد (فاز، نول، ارت). ولی در کل پیشنهاد ما به شما این است که همیشه به نیت اینکه قرار است مالک آن ساختمان یک آسانسور ۳ فاز بخرد، کابل کشی کنید، تا در صورت تغییر نظر مالک، با مشکل کمبود رشته کابل بر نخورید.