در مناطقی كه آب و هوای گرمسیری دارند استفاده از پنکه‌های سقفی در كنار کولر‌ها سبب صرفه جویی چشمگیری در مصرف آب و انرژی می‌‌شود زیرا در هنگام استفاده از پنکه‌های سقفی درجه کولر‌های گازی و کولر‌های آبی مجهز به ترموستات را روی دمای بالاتر قرار می‌دهیم و بدین گونه کولر‌ها زمان كمتری روشن هستند و مقدار زیادی در مصرف آب و انرژی صرفه جویی می‌‌شود و این در حالی است كه هوا به دلیل كاركردن پنکه‌های سقفی و وجود جریان هوا همچنان دلپذیر و مطلوب است و به دمای آسایش می‌رسد. در ساعات خنك تر روز و شب هنگام نیز، با وجود پنکه‌های سقفی دیگر نیاز به روشن كردن کولر‌ها نیست و بدین ترتیب با احتساب تمامی موارد فوق حدوداً می توان تخمین زد که ۷۵ درصد در مصرف برق صرفه جویی می‌‌شود. در كنار اینكه دمای آسایش نیز تامین شده و دیگر شاهد سرد شدن بیش از حد هوا بر اثر استفاده از کولر‌ها نیستیم.

اما جالب است بدانید این پنکه‌های معجزه آفرین دارای وضعیت گرمایش نیز هستند و در فصل زمستان قادرند گرمای تولید شده توسط سیستم های گرمایشی را درون ساختمان به خوبی پخش كنند، این عمل با چرخش معكوس پره‌های پروانه آن امكان پذیر است و برای معكوس كردن جهت گردش موتور فن آن لازم است تغییراتی الكتریكی را در آن ایجاد كنیم كه در ادامه برایتان شرح خواهم داد.

فلسفه حالت زمستانه برای پنکه سقفی

اصولاً اساس گرمایش پنكه سقفی مبتنی بر تغییرات چگالی هوا بر اثر تغییر دما است، پنکه‌های سقفی به خودی خود نمی‌توانند با چرخش معكوس محیطی سرد را گرم كنند زیرا مجهز به تجهیزات هیتر نیستند، اما وظیفه آنها در اصل پخش كردن هوای گرم ایجاد شده توسط سیستم‌های گرمایشی در ساختمان است، پس باید حتماً یك سیستم گرمایشی (مثل بخاری یا شوفاژ یا …) در ساختمان روشن باشد تا این اتفاق رخ دهد. می‌دانیم كه هوای گرم دارای چگالی (نسبت جرم به حجم) كمتری نسبت به هوای سرد است. همچنین طبق قوانین فیزیك اگر دو سیال (مایع یا گاز) با چگالی های متفاوت درون یك محفظه واقع شده باشند سیالی كه چگالی كمتری دارد در ارتفاع بالاتری نسبت به سیال با چگالی بیشتر قرار می‌گیرد، پس طبق این قانون فیزیك، هوای گرم در ارتفاع بیشتری نسبت به هوای سرد قرار می‌گیرد و زیر سقف جمع می‌‌شود (اصطلاحا هوای گرم بالا می‌رود و هوای سرد پایین می‌ماند).

پنكه سقفی نیز مجهز به فن آكسیال (محوری) است و فن های آكسیال بر خلاف فن‌های سانتریفیوژ قادرند تا با تغییر جهت چرخش خود مسیر جریان هوا را عوض كنند، بنابرین هنگامی که پنكه سقفی در جهت مخالف بچرخد، سبب می‌‌شود تا هوا از پایین به سمت بالا جریان پیدا كند. حال این هوایی كه به سمت بالا جریان پیدا كرده با هوای گرمی كه زیر سقف جمع شده است برخورد می‌كند و سبب می‌‌شود تا آن هوای گرم در ساختمان پخش شود (به شكل زیر توجه كنید).

این امر سبب می‌‌شود تا بازدهی سیستم گرمایش ساختمان تا حد زیادی بالا رود و صرفه جویی در مصرف انرژی را نیز در پی دارد، زیرا در چنین شرایطی هوای گرم در ساختمان پخش شده و دمای هوای داخل ساختمان بیشتر می‌‌شود و ما می‌توانیم درجه سیستم های گرمایش را كمتر كنیم پس در مصرف گاز و برق نیز در حد چشمگیری صرفه جویی می‌‌شود در حالیكه ساختمان به طرزی مطلوب‌تر و به صورت یكنواخت‌تر گرم شده است! پس اكنون پنكه سقفی یك سیستم سرمایشی گرمایشی چهار فصل و اقتصادی قلمداد می‌‌شود كه می‌تواند سبب بالا رفتن بازده سرمایشی و گرمایشی و پایین آمدن میزان مصرف انرژی در حدی زیاد و قابل توجه شود.

در نهایت اگر پنكه سقفی را مجهز به كلید هوشمند و ترموستاتیك كنیم در عملكرد مطلوب آن و كاهش مصرف انرژی تاثیری دو چندان خواهد داشت (البته اگر موفق شویم چنین کلید‌هایی را در بازار پیدا کنیم)، البته فقط به شرطی كه در كنار سیستم های سرمایش و گرمایش از آن استفاده كنیم می‌توان از ترموستات جهت کنترل آن استفاده نماییم. زیرا پنكه سقفی به خودی خود سبب سرد یا گرم شدن هوا نمی‌‌شود و به عنوان یك سیستم كمكی در جابجایی هوای سرد و گرم سیستم های تهویه مطبوع نقش بسزایی دارد. البته در حالت تابستانه در مناطق خنك و همچنین در ساعات خنك روز، پنكه سقفی به تنهایی هم می‌تواند سبب خنك شدن هوا شود.

نکته : شاید برایتان سوال شده باشد که خب اگر پنکه در جهت تابستانه هم بچرخد همان هوای گرم زیر سقف را به طرف پایین می‌کشد و در محیط پخش می‌کند پس چه لزومی دارد که جهت چرخش آن را تغییر دهیم؟ پاسخ: درست است در ابتدای کار که روشن می‌‌شود هوای گرم را به طرف پایین پرتاب می‌کند اما مدتی که می‌گذرد چونکه در آن حالت جریان هوا را بر خلاف جهت حرکت هوای گرم پرتاب می‌کند مانع از بالا رفتن هوای گرم شده و کم کم باد آن سرد می‌‌شود زیرا دیگر هوای گرم قابل توجهی زیر سقف نخواهد ماند و تاثیر منفی در گرمایش ساختمان خواهد داشت اما اگر چرخش آن را معکوس کنیم هوا را در جهت حرکت طبیعی هوای گرم به جریان خواهد انداخت و سبب برخورد جریان هوای گرم با سقف و برگشت آن به پایین خواهد شد و تاثیر مثبتی در تسریع گرمایش محیط خواهد داشت. علاوه بر آن اگر جهت آن را معکوس نکنیم جریان هوا به سمت پایین و به صورت مستقیم بر روی ساکنین خواهد بود و کم کم سبب احساس سرما در افراد می‌‌شود و نه احساس گرما، بنابرین تاثیر آن در گرمایش محیط را زمانی احساس می‌کنیم که جریان هوا اندک و رو به بالا باشد.

توجه : پنکه سقفی را در حالت گرمایش بر روی سرعت های پایین تنظیم کنید تا عملکرد آن بهتر باشد و بعد از مدتی سبب ایجاد جریان هوای سرد در محیط نشود.

چگونگی فعالسازی حالت گرمایش پنکه‌های سقفی

اكنون برای همه سوال می‌‌شود كه با فرا رسیدن فصل سرما چگونه پنكه خود را روی حالت گرمایش قرار دهیم؟ این كار بسیار ساده است و فقط با جابجا كردن اتصال دو سیم امكان پذیر است، هرچند بسیاری از پنکه‌های امروزی مجهز به یك كلید مخصوص جهت انجام این عمل هستند.

موتور پنکه‌های سقفی از نوع آسنكرون با خازن دائم كار است، برخی پنکه‌های فوق كم مصرف امروزی نیز مجهز موتور های جریان مستقیم (DC) هستند كه مصرف برق كمتر و بازدهی بیشتری نسبت به موتورهای آسنكرون دارند و دقت كنترل سرعت آنها نیز بهتر و بالاتر از موتورهای آسنكرون است، به هر حال این مقاله مربوط به مقایسه انواع موتور پنكه سقفی نیست بلكه قصد داریم چگونگی تغییر جهت گردش هر یك از آنها را بررسی كنیم، اگر مقاله روش نصب پنكه سقفی را مطالعه كرده باشید، حتما این مطلب را دیده‌اید كه برای تغییر جهت موتورهای آسنكرون پنكه سقفی كافی است اتصال پایه های خازن آن را جابجا كنیم، در موتور های DC نیز با جابجا كردن اتصال دو سیم برق الكتروموتور (سیم های مثبت و منفی) جهت گردش آن جابجا می‌‌شود، انجام این كار در همه پنکه‌های سقفی قدیمی و جدید با موتورهای ذكر شده امكان پذیر است (البته توجه کنید که بیشتر پنکه های سقفی موجود در بازار ایران از نوع آسنکرون هستند و تنها برخی شرکت ها مانند شرکت هاوایی به تولید پنکه های فوق کم مصرف DC مبادرت ورزیده اند)، حال به سراغ مبحث عملی می‌رویم تا ببینیم كه طی چه مراحلی می‌توانیم این كار را انجام دهیم.

آموزش سیمکشی پنکه سقفی برای حالت زمستانه

جهت انجام این كار لازم است تا روی ارتفاع برویم به نحوی كه به پنكه سقفی به راحتی دسترسی داشته باشیم و تنها اتصال دو سیم را جابجا كنیم كه نیاز است تا سیم ها را از محل اتصالشان جدا كرده و پس از جابجا كردن اتصال آنها مجددا سربندی كنیم و با نوار چسب آنها را عایق بندی نماییم كه ظاهرا برای گروهی از افراد خصوصا آن گروه از افرادی كه هیچ تجربه فنی ای ندارند یا اطلاعات فنی شان كمتر است یا توانایی كار روی ارتفاع را ندارند كار تقریبا دشواری باشد اما كلیدی با عنوان كلید تبدیل دو مسیره در بازار وجود دارد كه كار را برای همه افراد آسان می‌كند و دیگر نیازی به باز كردن سیم ها و جابجا كردن اتصالات آنها نیست و تنها با زدن كلید روی وضعیت دیگر عمل جابجا شدن اتصالات انجام می‌‌شود، در تصویر زیر یك نمونه از این كلید را مشاهده می‌كنید. این كلید دقیقاً همان كلیدی است كه در هود‌های آشپزخانه راكر جهت تغییر سرعت موتور استفاده می‌‌شود. در بازار به این کلیدها می‌گویند -کلید تبدیل دو مسیره-

فیش های پشت كلید‌ تبدیل دو مسیره: در پشت این كلیدها ۶ عدد فیش داریم كه دو به دو در كنار یكدیگر واقع شده اند، دو فیش وسط این کلید فیش های مشترك و جفت فیش های بالا و پایین فیش های غیر مشترک این كلید تبدیل هستند، تفاوت این كلیدها با سایر كلیدهای تبدیل در دوپل بودن آنهاست، یعنی قادرند به صورت همزمان عمل كلیدهای تبدیل معمولی را برای دو مسیر جداگانه انجام دهند البته امكان كنترل هر مسیر به طور مجزا وجود ندارد و همین ویژگی است كه سبب كاربرد آن در این قسمت شده است، در ادامه شما را با فیش ها و سیم كشی و همچنین طرز عملكرد این نوع كلیدها به صورت كامل آشنا خواهم کرد؛ شكل زیر فیش‌های پشت این كلید و همچنین مكانیزم عملكرد آن را به روشنی نشان می‌دهد.

در تصویر بالا در هر یک از حالت ها فیش های همرنگ به هم متصل می شوند.

شرح نقشه بالا و چگونگی عملكرد كلید تبدیل دو مسیره

در این نقشه فیش های ردیف وسط یعنی C و D مشترك و سایر فیش ها غیر مشترک هستند، هنگامی که کلید را به طرف بالا می‌زنیم فیش های C و D به ترتیب با فیش های E و F ارتباط برقرار می‌کنند؛ ولی زمانی که کلید را به طرف پایین می‌زنیم همین فیش های  Cو D این بار به ترتیب با فیش های A و B ارتباط برقرار می‌کنند بنابرین می‌توانند به راحتی مکانیزم جابجایی اتصال را در یک مدار ایجاد کنند، در ادامه با طرز عملکرد این کلیدها در جابجایی اتصال آشنا خواهید شد.

توجه: دقت داشته باشید که این کلید های تبدیل دو مسیره همان کلید هایی هستند که برای تغییر سرعت هود آشپزخانه راکر استفاده می‌شوند، پیشنهاد می‌کنم مقاله کلید هود آشپزخانه را مطالعه کنید در آن مقاله سعی کرده‌ام به وضوح طرز عملکرد این کلیدها را آموزش دهم.

شرح چگونگی عملكرد كلید در موتور های آسنكرون

طرز كار این كلید به گونه ای است كه در موتور های آسنكرون با تغییر وضعیت آن اتصال پایه های خازن به موتور پنكه جابجا می‌‌شود، بر فرض مثال اگر خازن دارای دو پایه A و B باشد، در یكی از حالت ها این كلید سبب می‌‌شود تا پایه A به فاز خازن و پایه B به نول متصل شود و در وضعیت دیگر این کلید، پایه A خازن را به نول و پایه B آنرا به فاز خازن متصل می‌كند و این سبب تغییر جهت گردش می‌‌شود؛ دو مدل دیاگرام سیم کشی برای این عملکرد وجود دارد، پس در اینجا لازم است تا نقشه های سیم كشی این كلید را به شما نشان دهم تا بهتر متوجه این قضیه شوید.

نقشه سیمکشی پنکه سقفی با موتورهای آسنكرون

شرح نقشه بالا : در نقشه فوق سیم های اتصال خازن به موتور (سیم های نارنجی و آبی) به فیش های مشترک متصل شده‌اند، سیم های بنفش رنگ و زرشکی رنگ هم که مربوط به پایه های خازن هستند به صورت ضربدری به فیش های غیر مشترک متصل شده اند، وقتی کلید را به طرف بالا می‌زنیم فیش ۴ به ۶ و همچنین فیش ۳ به ۵ وصل می‌‌شود و در نتیجه سیم نارنجی به زرشکی و سیم آبی به بنفش متصل می‌شوند اما زمانی که کلید را به طرف پایین بزنیم، فیش ۴ به ۲ و همچنین فیش ۳ به ۱ وصل می‌‌شود و به دنبال آن سیم نارنجی به بنفش و سیم آبی به زرشکی متصل می‌‌شود که دقیقاً برعکس حالت قبل است، یعنی اتصال پایه های خازن به موتور جابجا شده است که سبب تغییر جهت گردش موتور می‌‌شود، اکنون نوع دیگری از این دیاگرام را در پایین مشاهده می‌کنیم.

نقشه دوم سیم كشی پنکه سقفی با موتورهای آسنكرون

در نقشه فوق این بار پایه های خازن به فیش های مشترک و اتصالات الکتروموتور به فیش های غیر مشترک وصل شده است که البته تفاوتی هم ندارد و عمل معکوس کردن اتصالات با این مدار نیز ممکن است.

شرح عملكرد كلید در پنکه های سقفی با موتور DC

گفتیم که این کلید نقش جابجا کننده اتصال را دارد و بررسی کردیم که در پنکه های مجهز به موتور آسنکرون سبب جابجا شدن اتصال پایه های خازن و در نتیجه تغییر جهت موتور می‌‌شود، در این قسمت نیز این کلید می‌تواند با جابجا کردن اتصالات مثبت و منفی برق مستقیم متصل به موتور سبب تغییر جهت گردش آن شود (در موتور های DC تغییر قطب های مثبت و منفی منبع تغذیه متصل به موتور منجر به تغییر جهت گردش آن می‌‌شود)، به گونه ای که اگر سیم های A و B از موتور خارج شده باشند در یکی از حالت ها سیم A به مثبت و سیم B به منفی متصل می‌‌شود و هنگامی که وضعیت کلید را تغییر دهیم، سیم A به منفی و سیم B به مثبت متصل خواهد شد و جهت گردش موتور تغییر خواهد کرد؛ با مطالعه نقشه های زیر بهتر متوجه قضیه خواهید شد:

نقشه اول کلید تغییر فصل در پنکه های DC

شرح نقشه بالا :
در نقشه فوق سیم های خروجی از مدار کنترل سرعت فن به فیش های مشترک کلید تغییر فصل و سیم های الکتروموتور نیز به صورت ضربدری به فیش های غیر مشترک متصل شده اند، هنگامی که کلید را به طرف بالا می‌زنیم فیش ۴ با ۶ و فیش ۳ با ۵ ارتباط برقرار می‌کنند و در نتیجه آن سیم منفی سبز رنگ به قرمز و سیم مثبت بفش رنگ به آبی متصل خواهد شد، اما اگر کلید را به طرف پایین بزنیم فیش ۴ با ۲ و فیش ۳ با ۱ ارتباط برقرار خواهند کرد و اینبار سیم منفی سبز رنگ به آبی و سیم مثبت بنفش رنگ به قرمز متصل می‌شوند (برعکس حالت قبل) و بدین ترتیب قطب های مثبت و منفی الکتروموتور جابجا شده و سبب تغییر جهت گردش فن الکتریکی می‌‌شود، اکنون نوع دیگری از این دیاگرام را در پایین برایتان ترسیم می‌کنم.

نقشه دوم کلید تغییر فصل در پنکه های DC

در نقشه فوق نیز این بار سیم های الکتروموتور به  فیش های مشترک و سیم های خروجی مدار کنترل سرعت به صورت ضربدری به فیش های غیر مشترک متصل شده است که تفاوتی ندارد و همان اتفاقی که در نقشه قبل افتاد در این مدار نیز می‌افتد، بنابرین این دیاگرام نیز صحیح و قابل اجراست.

توجه : در بالا برای هریک از انواع پنکه ها دو نقشه ترسیم کرده ام که اجرای هر دو نقشه ممکن است. تنها تفاوت آنها در اینجاست که (در موتور آسنکرون) یک بار سیم های پایه های خازن به فیش های مشترک و سیم های اتصال خازن به موتور به فیش های غیر مشترک وصل شده و بار دیگر سیم های پایه های خازن به فیش های غیر مشترک و سیم های اتصال خازن به موتور به فیش های مشترک کلید تبدیل تغییر فصل متصل می‌‌شود و همچنین (در موتور DC) یک بار سیم های موتور به فیش های مشترک و سیم های خروجی از مدار کنترل سرعت به فیش های غیر مشترک وصل شده و بار دیگر  سیم های موتور به فیش های غیر مشترک و سیم های خروجی از مدار کنترل سرعت به فیش های مشترک کلید تغییر فصل متصل می‌‌شود که همه نقشه ها و مدارهای مربوطه به آن صحیح و قابل اجراست.

نکته : ممکن است در بسیاری از پنکه های ریموت دار این کلید تغییر فصل بر روی ریموت کنترل آن باشد، در این مدل ها کلید تغییر فصل یک کلید الکترونیکی بر روی ریموت پنکه است که با زدن آن یک قسمت از مدار برد الکترونیکی پنکه، جهت چرخش فن را تغییر می‌دهد، اینجا کار شما بسیار راحت تر خواهد شد و تنها با زدن یک دکمه مود سرمایشی گرمایشی فن سقفی خود را تغییر می‌دهید، توصیه می‌کنم هنگام خرید فن های سقفی بیشتر به دنبال چنین مدل هایی بروید اگر موفق شدید آن ها را به راحتی و با قیمت مناسب در بازار پیدا کنید.

اگر پنکه سقفی ما کلید تبدیل تغییر فصل نداشت چکار کنیم؟

شاید تا اینجا برای همه شما سوال شده باشد که در صورتیکه فن سقفی ما مجهز به این نوع کلید نباشد چکار باید کرد؟ امروزه تقریبا تمام پنکه های بازار مجهز به چنین سیستمی هستند اما اگر پنکه شما قدیمی بود تکلیف چیست؟ در ابتدای مقاله هم اشاره کردیم که برای تغییر فصل پنکه اگر چیزی به اسم کلید تغییر فصل روی آن وجود نداشت باید روی ارتفاع بروید و سیم های مربوطه را جدا و به صورت جابجا وصل کنید اما نگران نباشید، اگر پنکه شما مجهز به چنین کلیدی هم نباشد و دوست نداشته باشید هر بار با شروع فصل گرما و یا سرما به صورت دستی سیم ها را باز کرده و اتصالات را تغییر دهید می‌توانید این کلید را به صورت یدک تهیه و روی فن خود نصب کنید.

بنابراین به مغازه های الکتریکی مراجعه کنید و از آنها بخواهید که نمونه ای از این کلید را به شما بدهند (این کلید با عنوان های کلید تغییر فصل پنکه سقفی، کلید سرعت هود آشپزخانه راکر، کلید تبدیل دوپل یا دو مسیره و تمامی این موارد در بازار شناخته می‌‌شود) و حتما ذکر کنید که چنین کلیدی را برای چه کاری می‌خواهید، سپس به سراغ پنکه بروید و سیم‌های خازن را قطع نموده و مطابق یکی از نقشه های بالا کلید تبدیل دومسیره را در مدار آن قرار دهید (در اتصال سیم ها دقت کنید تا مبادا یک اشتباه سبب سوختن موتور یا خازن یا اتصالی در برق ساختمان شود)، سپس این کلید را روی یک حالت دلخواه تنظیم کنید و پنکه را روشن کنید و به جهت چرخش آن دقت کنید، اگر بر خلاف جهت مناسب فصل بود پنکه را خاموش کرده و صبر کنید تا از حرکت بازایستد و سپس وضعیت آن را تغییر دهید.

تشخیص وضعیت سرمایش یا گرمایش پنکه سقفی

حال چگونه تشخیص دهیم پنکه روی حالت سرمایش است یا گرمایش؟ زمانیکه از پایین نگاه کنیم هنگامی که پنکه به صورت پادساعتگرد بچرخد روی حالت سرمایش یا تابستانه و هنگامی که به صورت ساعتگرد بچرخد روی حالت گرمایش یا زمستانه است، درصد بالایی از پنکه ها به همین صورت هستند، ضمناً روی حالت سرمایش می‌توانید جریان باد پنکه را به خوبی احساس کنید اما در حالت گرمایش جریان هوای چندانی احساس نمی‌‌شود).

نکات ایمنی :

۱.هنگام تغییر وضعیت کلید با آغاز فصل گرما یا سرما ابتدا اطمینان حاصل کنید که پنکه خاموش است و حرکتی ندارد، سپس به ارتفاع بروید و کلید را در جهت دیگر بزنید.

۲.هنگام باز نمودن مدار سیم کشی یا نصب کلید تغییر فصل روی فن از قطع بودن مسیر فاز مطمئن شوید و در صورت لزوم برق را از طریق فیوز اصلی قطع کنید.

۳.هنگام کار بر روی ارتفاع های بلند (به خصوص در جاهایی که سقف بلند دارد و پنکه بر روی ارتفاع بلندی نصب است) احتیاط های لازم را به خرج دهید.

۴.در هنگام نصب کلید تغییر فصل روی پنکه های قدیمی‌تر، اگر فکر می‌کنید در مدار سیم کشی پنکه سردرگم می‌شوید و نمی‌توانید سیم های آن را به درستی تشخیص دهید، انجام این کار را به یک تکنسین برقکار یا تعمیرکار لوازم خانگی و تهویه مطبوع بسپارید.

اتصال سیم ارت به پنکه سقفی

مدتی است که از بنده درخواست شده بود تا اطلاعاتی را در ارتباط با اتصال سیم ارت به پنکه های سقفی درون سایت قرار دهم، بنابرین خواستم تا در انتهای این مقاله در مورد این موضوع که خیلی ساده است در حد یک پاراگراف توضیح دهم. پنکه های سقفی هم همانند بسیاری از وسایل برقی به دلیل اینکه بدنه فلزی دارند نیاز به اتصال سیم ارت دارند تا در موقع تمیز کردن یا سرویس سالیانه آن از بروز خطرات برق گرفتگی پیشگیری شود، هنگام سیم کشی پنکه سقفی لازم است تا یک رشته سیم اضافه تر که به رنگ ترکیبی سبز و زرد باشد از قوطی کلید آن تا محل نصب پنکه در کنار سایر سیم های پنکه قرار دهیم، سپس یک طرف این سیم را به ترمینال ارت پنکه که روی لوله آن واقع شده متصل می کنیم و طرف دیگر این سیم را هم (بدون نیاز به اتصال به کلید) مستقیما به شینه ارت داخل جعبه فیوز می بریم، نمره این سیم هم باید همسایز با سیم فاز یعنی نمره ۱.۵ باشد.

نکته : اتصال سیم ارت به بدنه پنکه سقفی الزامی است، اگر پنکه سقفی ترمینال اتصال ارت نداشت می توانید این سیم را به یک نقطه دلخواه از بدنه فلزی آن با استفاده از سرسیم حلقوی و پیچ خودکار متصل کنید.

نوشته حالت زمستان و تابستان برای پنكه سقفی اولین بار در آموزش برق ساختمان. پدیدار شد.

روش نصب پنکه سقفی به همراه نقشه سیم کشی

موتور پنکه های سقفی از نوع آسنکرون با خازن راه انداز می باشد. که با برق ۲۲۰ ولت شهری کار می‌کند. این پنکه ها دارای سرعت های مختلفی هستند که با یک کلید گردان می توان سرعت آنها را تنظیم کرد.

خب ابتدا در نقشه زیر روش سیم کشی و سربندی پنکه سقفی را نشان تان میدهم.

نقشه نصب پنکه سقفی

معمولاً اگر پنکه ای را نو خریداری کنید. برای نصب آن خیلی نیازی به دانستن مباحث فنی نیست. زیرا در پشت موتور پنکه یک ترمینال قرار داده شده است که فقط باید نول و فاز را به آن وصل کنید البته در مدل های جدیدتر ترمینال ارت هم در کنار دو ترمینال قبلی قرار گرفته است. سیم نول به صورت مستقیم به پنکه می رود ولی سیم فاز اول به کلید گردان پنکه می رود و بعد از آنجا به پنکه وصل می شود.

در توضیح نقشه بالا باید اینطور گفت که: از موتور پنکه سه سیم خارج می شود. به رنگهای مشکی یا آبی برای نول. قرمز برای فاز. زرد یا سبز برای یکی از پایه های خازن. پس سیم نول مستقیم به موتور پنکه وصل میشود، و سیم فاز ابتدا به ترمینال ورودی کلید پنکه می رود و آنگاه به موتور پنکه می رود و به سیم قرمز رنگ وصل می شود. در پشت موتور از سیم قرمز رنگ که فاز ورودی است انشعاب گرفته می شود و به یکی از پایه های خازن راه انداز وصل میشود، از پایه دیگر خازن هم به سیم زرد یا سبز متصل می شود.

روش عملکرد کلید پنکه سقفی :

ابتدا تصویر یک کلید پنکه سقفی را ببینید به این دستگاه کلید گردان پنکه سقفی می گویند.

اگر بخواهیم مدار داخلی این کلید را شرح دهیم بصورت زیر است.

زمانی که کلید گردان روی حالت ۱ قرار میگیرد، تمام مقاومت‌ها با موتور پنکه سری می شود، و این باعث میشود که کمترین ولتاژ به موتور پنکه برسد، پس موتور با کمترین سرعت شروع به چرخش می کند. زمانی که کلید گردان در حالت ۲ قرار می گیرد. مقاومت اول از مدار خارج می شود و این باعث می شود که نسبت به حالت قبل ولتاژ بیشتری به موتور پنکه برسد پس سرعت موتور بیشتر خواهد شد. و هر چقدر که کلید گردان را در جهت عقربه های ساعت می چرخانیم مقاومت های بیشتری از سر راه سیم فاز کنار می روند و ولتاژ بیشتری به موتور پنکه میرسد. در حالت FULL دیگر هیچ مقاومتی در مسیر وجود ندارد و حداکثر ولتاژ به موتور پنکه میرسد. این حالت مثل زمانی ست که ما یک کلید یک پل معمولی را به جای کلید گردان پنکه سقفی نصب کرده باشیم. و در این حالت پنکه سقفی با حداکثر سرعت خود می چرخد.

تامین برق پنکه سقفی چگونه باید باشد؟

مقررات ملی به ما این اجازه را داده است که بتوانیم از هر سرخط روشنایی برای یک موتور یا فن، به شرطی که توان آن موتور از ۱۰۰ وات تجاوز نکند، انشعاب بگیریم، یعنی اگر توان مصرفی پنکه سقفی ما کمتر از ۱۰۰ وات باشد (که معمولاً هم همین طور است و توان پنکه های سقفی موجود در بازار ۱۰۰ وات است) پس می توان برق ورودی به کلید پنکه را از کلیدهای روشنایی اتاق تامین کرد و نیازی به سرخط مجزا برای پنکه سقفی نیست. ولی در صورتی که تعداد پنکه ها از یکی بیشتر باشد یا توان مصرفی آن بیشتر از ۱۰۰ وات باشد باید برای آنها یک سرخط مجزا از جعبه فیوز قرار دهیم.

چند نکته در نصب پنکه سقفی :

• همیشه سعی کنید یک میلگرد را به تیر آهن های سقف جوش داده و سپس پایه پنکه سقفی را به آن مهار کنید. چون پنکه یکسره در حال تکان خوردن است و همیشه فشار زیادی از طریق هوا به آن وارد می شود، پس امکان جدا شدن پنکه از سقف زیاد است.
• اگر پنکه شما در زمان شروع به حرکت باید زور زیادی بزند و صدای زیادی تولید کند، به احتمال زیاد خازن راه انداز پنکه مستهلک و فرسوده شده است.
• نکته : اگر رنگ سیم هایی که از موتور پنکه خارج می شود، با آن چیزی که در بالا توضیح داده شد، تفاوت دارد. به این صورت عمل کنید. به دلخواه به یکی از سیم ها فاز وصل کنید. و دو سیم دیگر را به پایه های خازن و نول وصل کنید. اگر درست زده باشید که پنکه شروع به کار می کند ولی اگر اشتباه بود سیم فاز را جابه جا کنید و برای دو سیم دیگر مانند قبل عمل کنید. در نهایت با سه بار آزمون و خطا می توانید سیم ها را پیدا کنید.
• نکته : اگر پنکه شما برعکس می چرخد، یعنی به جای اینکه هوا را به سمت پایین بفرستد ، به سمت بالا می کشد. کافی است این مقاله را بخوانید تا پاسخ سوالتان را پیدا کنید. حالت زمستان و تابستان برای پنكه سقفی
• نکته : در بعضی از پنکه های جدید، برای این کار یک کلید کوچک در پشت موتور پنکه تعبیه شده که از طریق آن می توانید جهت وزش باد را برعکس کنید.
• اگر از کلید دیمر بجای کلید پنکه سقفی استفاده میکنید، حتماً دقت کنید که دیمر را در حالت خیلی کم قرار ندهید. زیرا ولتاژ کافی به پنکه نمیرسد و احتمال آسیب دیدن پنکه زیاد است. و اگر فکر میکنید در منزل شما بچه های کوچک این مورد را رعایت نمیکند، پس از خیر کلید دیمر بگذرید و حتماً کلید مخصوص پنکه تهیه کنید.

نوشته روش نصب پنکه سقفی اولین بار در آموزش برق ساختمان. پدیدار شد.