سلام دوستان، حالتون چطوره؟ زندگی بر وفق مراد هست آیا؟ آمادهاید تا زیر و بم کلید تبدیل را شخم بزنیم؟ یک برقکار ساختمان شاید در عمرش هزار بار این کلید را بسته باشد ولی وقتی از او سوال می کنیم که مکانیزم عملکرد آن چگونه است، پاسخی ندارد. حالا ما میخواهیم در این مقاله و فیلم همراه نحوه بستن، سیم کشی، لوله گذاری و سربندی کامل کلید تبدیل برق را بررسی کنیم. و در ادامه مدار کلید تبدیل بازاری و استاندارد را ترسیم کنیم.
کلید تبدیل چیست؟
تعریف: از کلید تبدیل جهت خاموش و روشن کردن یک لامپ (یا چند لامپ) از دو نقطه استفاده میشود. مثلاً فرض کنید که شما میخواهید قبل از بالا رفتن از راه پله، چراغ راه پله را روشن کنید و بعد از اینکه از پلهها بالا رفتید، بتوانید از همان طبقه بالا، دوباره چراغ را خاموش کنید. در این صورت می توانید از کلید تبدیل استفاده کنید. البته روش های بهتری مثل، تایمر راه پله یا چشم راه پله (سنسور حرکتی) هم برای اجرای روشنایی راه پله وجود دارد ولی از آنجایی که هنوز هم در اندک مواردی از این کلید استفاده میکنند، یک برقکار باید روش نصب آن را هم بلد باشد.
یا اینکه فرض کنید شما یک منزل ویلایی دارید، که دارای یک حیاط بزرگ است. میخواهید زمانی که از درب اصلی وارد حیاط شدید، یک کلید تبدیل را بزنید تا محوطه حیاط روشن شود و بتوانید مسیر خود را تا منزل پیدا کنید. آنگاه که وارد منزل شدید، با یک کلید تبدیل دیگر، چراغ پشت سرتان را خاموش کنید. همچنین از این کلید جهت روشنایی اتاقهایی که ۲ در دارند (یکی ورودی یکی خروجی) استفاده می شود. مورد استفاده دیگر آن مدار روشنایی اتاق خواب هاست که در کتاب آموزش جامع برق ساختمان مدار آن را بررسی کردیم.
با این مثال هایی که زدیم، اولین چیزی که دستگیرمان شد این است که برعکس کلید تک پل و کلید دوپل که تنها وجود یکی از آنها در مدار لازم است تا مدار آنها تکمیل شود، ولی در مدار کلید تبدیل ما به ۲ کلید تبدیل نیاز داریم. زیرا هدف ما روشن و خاموش کردن یک لامپ از ۲ نقطه مختلف است. پس یک کلید تبدیل به تنهایی نمی تواند خواسته ما را برآورده کند.
روش عملکرد کلید تبدیل برق
کلیدهای تبدیل در ظاهر شبیه کلید تک پل هستند و کسی که از قبل با آن آشنایی نداشته باشد نمی تواند این دو را از همدیگر تشخیص دهد. تنها تفاوت این کلید با کلید یک پل در این است که این کلیدها سه ترمینال (یا اصطلاحاً سه پیچ اتصال) دارند که معمولاً دو تای آنها نقرهای رنگ هستند و به آنها پیچ های غیر مشترک گفته می شود و یک پیچ دیگر هم وجود دارد که معمولاً طلایی یا مسی رنگ است و به آن پیچ مشترک گفته می شود. من این ۳ پیچ اتصال را در شکل پایین ترسیم کردهام.
نحوه جابجا شدن پلاتین داخل کلید
آنطور که در شکل پیداست، زمانی که کلید را به سمت بالا فشار می دهیم پیچ طلایی رنگ با پیچ نقرهای شماره ۱ تماس پیدا میکند و زمانی که کلید را به سمت پایین فشار میدهیم پلاتین داخل آن جابجا شده و اینبار پیچ طلایی رنگ با پیچ نقرهای شماره ۲ تماس پیدا میکند.
انواع مدل های لوله گذاری برای کلید تبدیل
حالا طریقه لوله گذاری در این کلیدها را بررسی میکنیم. در کلیدهای تبدیل به ۳ مدل می توان لوله گذاری کرد که من در شکل زیر هر ۳ مدل را به شما نشان می دهم. در این شکل فرض را بر این گرفتهایم که لوله گذاری در راه پله انجام شده است. برای ۳ ثانیه نگاه خود را از شکل زیر برندارید، زیرا این تصویر متحرک است.
۳ مدل مختلف برای لوله گذاری این کلید
در تصویر بالا سه مدل مختلف لوله گذاری برای این کلید را مشاهده میکنید که مدل اول از دوتای دیگر پرکاربردتر است، زیرا که لوله و سیم کمتری مصرف می شود. همانطور که میبینید در مدل اول از هر کدام از کلیدها یک لوله برق به لامپ میرود و یک لوله برق ورودی هم به یکی از کلیدهای تبدیل (فرقی نمیکند کدام یکی) وصل میشود. در مدل دوم هر دو کلید از طریق یک لوله به همدیگر متصل می شوند و از کلید بالایی به چراغ هم یک لوله دیگر قرار میگیرد. در مدل سوم هم هر دو کلید از طریق یک لوله برق به همدیگر متصل می شوند و از کلید پایینی به چراغ هم یک لوله دیگر قرار میگیرد. در هر سه این مدل ها یک لوله برق ورودی به یکی از کلیدها متصل می شود (فرقی نمیکند کدام یکی). پس در هیچ مدلی لازم نیست که برق ورودی به هر دو کلید متصل شود.
از آنجایی که دوست ندارم درسمان خسته کننده شود، شما را به دیدن فیلم پایین دعوت میکنم. چون این فیلم در یوتیوب آپلود شده لازم است تا با آی پی غیر ایرانی وارد سایت شوید در غیر اینصورت فیلم برای شما نمایش داده نمی شود. در ضمن خوشحال می شویم عضو کانال یوتیوب ما شوید، ما هر هفته فیلم های جدیدی در کانال منتشر میکنیم. لینک ورود به کانال یوتیوب سایت آموزش برق
روش سیم کشی برای کلید تبدیل
در مجموع ۴ روش برای سربندی کلیدهای تبدیل وجود دارد. در تصویر زیر روش اول برای سربندی کلید تبدیل ترسیم شده است. به این روش روش استاندارد کلید تبدیل گفته می شود.
روش استاندارد کلید تبدیل
همان طور که مشاهده می کنید، از طریق یک لوله برق، ۲ رشته سیم فاز و نول وارد کلید سمت راست شده است، که سیم فاز ورودی به ترمینال طلایی رنگ و سیم نول هم مستقیم به لامپ رفته است. آنگاه ترمینالهای نقره ای رنگ در هر دو کلید با استفاده از سیم های سبز رنگ به همدیگر متصل شدهاند. در پایان هم از ترمینال طلایی رنگ کلید سمت چپ به لامپ رفته است. در تصویر زیر شمای فنی کلید تبدیل را مجدد ترسیم میکنم. البته منظور هر دو شمای فنی و شمای حقیقی یکیست و در مفهوم فرقی با هم ندارند.
شمای فنی برای این کلید
روش بازاری برای سیمکشی کلید تبدیل
روش دوم که به روش بازاری کلید تبدیل معروف است. سربندی سیم ها را به صورت دیگری انجام می دهد. که نقشه آن را در پایین ترسیم کردهام.
روش بازاری برای کلید تبدیل
مدار بالا را فقط به این خاطر ترسیم کردم تا با روش بازاری این کلید هم آشنا شوید. ولی همیشه به یاد داشته باشید که اگر خودتان می خواهید سیمکشی را انجام دهید از روش اول یعنی روش استاندارد برای سیم کشی این کلیدها استفاده کنید. چرا که مقررات ملی ساختمان روش بازاری و سایر روش های دیگر را قبول ندارد. دلیلش هم این است که در بعضی حالتها، زمانی که لامپ خاموش است، سیم فاز به سرپیچ متصل است و امکان دارد شخصی با تصور اینکه لامپ خاموش است، پس برق هم قطع است و شروع به دستکاری سرپیچ کند و دچار برقگرفتگی شود.
دو روش دیگر هم برای سربندی کلیدهای تبدیل وجود دارد که من در کتاب آموزش برق ساختمان و سیستم های اعلام حریق در مورد آنها کامل توضیح داده ام، پس اگر علاقه مند به برق ساختمان هستید یا می خواهید این رشته را به عنوان شغل خود برگزینید، حتماً این کتاب را مطالعه کنید.
چند نکته:
- از کلید تبدیل می توان به عنوان کلید تک پل هم استفاده کرد. به این صورت که در زمان سیم بندی چون یکی از ترمینال های اتصال پشت کلید اضافی است باید یکی از ترمینالهای نقره ای را در نظر نگیرید.(فرقی نمی کند کدام یک). فقط توجه داشته باشید قیمت این کلید از کلید یک پل بیشتر است. پس تنها زمانی که مجبور بودید از آن به عنوان کلید یک پل استفاده کنید.
- اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر در منابع خارجی بودید، کلید تبدیل به انگلیسی Single Pole Double Throw یا SPDT خوانده می شود. میتوانید این نام را سرچ کنید و آموزشهای آنها را مشاهده کنید.
نقشه کلید تبدیل برای تعداد زیادی چراغ
در صورتی که تعداد چراغ های متصل به کلید تبدیل از یک لامپ بیشتر باشد، بایستی همه لامپ ها را با یکدیگر موازی کنید. در این صورت نقشه اتصال سیم ها در در این مدار به صورت زیر خواهد شد.
نقشه کلید تبدیل برای تعداد زیادی چراغ
طراحی یک مدار ساده با استفاده از کلید تبدیل
مثالی که در ادامه گفته می شود، تنها یک فرض است و شاید در واقعیت اجرای آن خنده دار باشد، هدف من این است که با یکی دیگر از کاربردهای این کلید آشنا شوید و ذهنتان برای ایده پردازی های بعدی آماده شود.
حسن آقا و علی آقا دو باجناق هستند که در یک ساختمان ۲ طبقه زندگی می کنند. متاسفانه حسن آقا زیادی خسیس است و از دستان او نم پس نمیدهد. برقکار قبلی تمام روشنایی های پشت بام، راه پله، پارکینگ و نما را به کنتور منزل حسن آقا وصل کرده است چون که این ساختمان کنتور مشاعات ندارد. حالا حسن آقا از شما به عنوان یک برقکار درخواست می کند که کلیدی نصب کنید تا به وسیله آن بتواند اول هر ماه مصرف برق را بین کنتورها جابجا کند و هزینه برق روشنایی مشاعات به صورت مساوی بین کنتور او و کنتور منزل علی آقا تقسیم شود.
سلام . توضیح دهید که چرا نباید از روش بازاری در کلید تبدیل استفاده کرد؟
۸
سلام. چون در یک حالت، زمانی که لامپ خاموشه، سیم فاز به انتهای سرپیچ لامپ وصله و احتمال داره کسی بره و با تصور اینکه سرپیچ برق نداره اون رو دستکاری کنه و دچار برقگرفتگی بشه.
۹
با سلام و خسته نباشید.
آیا می شود یکی از کلیدهای تبدیل را به پریز تغییر کاربری داد? چگونه? سپاسگزارم
۱۱
سلام. مرسی. استاندارد میگه این کار رو نکنید، چون سرخط روشنایی باید از سرخط پریزها جدا باشه. ولی اگر مجبور به این کار هستید، کافیه یکی از کلیدها رو باز کنید و با فازمتر در پشت کلید، یک فاز و نول پیدا کنید و به پریز وصل کنید.
۹
سلام ببخشید میشه پمپ آب رو با تبدیل خاموش روشن کرد دردو مکان.با همون کلید اگ روشنش کنیم با همونم خاموش میشه؟
۸
سلام. بله میشه.
۱۰
مهندس باعرض معضرت با کلید تبدیل میشه از دومکان کولرو خاموش روشن کرد امروز این کارو انجام دادم واتفاقا جواب داد
۱۳
سلام. خیر امکان پذیر نیست. تنها راهی که می تونید کولر آبی رو از دو نقطه کنترل کنید این هستش که کلید هوشمند کولر آبی بگیرید و براش ۲ تا ریموت بخرید.
۷
سلام ببخشید میخوام کلید کولر را به کلید تبدیل تبدیل کنم که از دومکان جدا خاموش و روشن کنم لطفا راهنماییم بکنید ممنون
۱۰
سلام. امکان پذیر نیست. فقط می تونید از کلید هوشمند کولر آبی که ۲ تا ریموت کنترل داره استفاده کنید.
۱۱
اینم هم بگم که ۴ لامپ یاد شده در سه مدار تبدیل به این صورت است که دو لامپ در یک مدار تبدیل و دو تای دیگه در دومدار جداگانه
۵
سلام وقتتون بخیر. منزلی هست دوطبقه در مسیر راه پله از درب ورودی به حیاط تا درب ورودی به طبقه دوم ۴ عدد لامپ کارگذاشته شده و سه مدار کلید تبدیل. حالا میشه کل مسیر راه پله را به جای اینکه سه کلید تبدیل بزنم و برسم به روشنایی کل مسیر راه پله کلید های وسط را حذف کرد و فقط کلید ابتدای ورودی حیاط و کلید ابتدای طبقه دوم رابزنم که کل مسیر روشن بشه. اینم بگم که چون میگم دوطبقه حواستون به این پرت نشه پس طبقه اول چیکار کنه و طبقات مسیر مجزا دارند.
۷
سلام اون دو سر سیم روی کلید که برای لامپ نمایشگر روی کلید هست چطور بسته و متصل میشه . ممنون اگه پاسح بدید
۹
سلام. یکی از اون سیم ها به ترمینال طلایی رنگ و یکی هم به ترمینال نقره ای رنگ پشت کلید وصل میشه.
۱۱
با سلام،
در وضعیت اول لامپ خاموشه. وقتی کلید تبدیل سمت راست رو میزنم لامپ روشن میشه، اما وقتی کلید تبدیل سمت چپ رو میزنم نور لامپ کم میشه اما خاموش نمیشه و بالعکس، یعنی سمت چپ رو بزنم روشن میشه، اما سمت راست رو که میزنم نور کم میشه ولی کامل خاموش نمیشه، مگر اینکه با همون کلیدی که لامپ رو روشن کردم، با همون خاموش کنم.
توی خود کلید تبدیل، در حالت خاموش همه چیز درسته، ولی وقتی لامپ روشن باشه (فرق نمیکنه حالت کم نور یا کامل روشن)، هر سه اتصال، مشترک و غیر مشترک برقداره.
کلید تبدیل، لامپ، سیم نو هستن و خود کلید تبدیل هم بدون لامپ داخلی هست و لامپ هم کم مصرفه. تنها نکته دیگهای که بنظرم میاد این هست که از سیم نولی که برای لامپ رفته، یه انشعاب برای بلندگوی زنگ در ورودی استفاده کردم. کلیدها رو تست کردم و سالمه.
مشکل بنظر شما کجاست؟ این کار رو در روستا انجام دادم و برای همین ممنون میشم زود جواب بدید.
با تشکر
۶
سلام. آیا به روش استاندارد که در بالا توضیح دادیم سربندی سیم ها رو انجام دادین؟ لامپ کم مصرف رو باز کنید و بجاش از لامپ رشته ای یا لامپ ال ای دی استفاده کنید و بگین که تغییری میکنه یا نه؟ مولتی متر دارین تست کنید زمانی که لامپ کم نور هست چه ولتاژی رو در سرپیچ لامپ دارین؟
۶
با سلام و ممنون از زحمات و مطالب مفید شما
یک برق کار سیم کشی برق ساختمان را نیمه کاره رها کرده. صاحب کار تبدیل راه پله مد نظرش است ولی غیر از سیم های سرپیچ لامپها تنها یک سیم اضافه رد شده است . با توحه به نقشه تبدیل دو سیم مورد نیاز است . ولی یک فروشنده لوازم الکتریکی گفت اگر فاز و نول در دو طرف در دسترس باشد (که هست) میشود تبدیل بست . لطفا در صورت تایید نقشه این مدار را محبت میفرمایید ؟
۵
سلام. مرسی. نقشه سیم کشی کلید تبدیل هم بصورت استاندارد و هم بصورت بازاری در بالا ترسیم شده.
۹
مهندس عزیز
ضمن تشکر از وقتی که میگذارید در هر دو روش بازاری و استاندارد زمانی که چند لامپ موازی شده ، به هر حال دو سیم غیر از سیم های لامپ از مسیر عبور کرده است .
با رد شدن تنها یک سیم اضافه و بودن فاز ونول در هر دو سمت آیا امکان بستن تبدیل وجود دارد ؟
ادعایی که یک نفر گفته میشود ولی بنظر من نمیشود .
۱۱
سلام. خیر امکان پذیر نیست.
دوستان اگر کسی فکر میکنه که امکان پذیره هست لطفاً به سوال آقای قندی جواب بده؟
۶
ضمن تشکر مجدد
فرمایش شما کاملا منطقی و تاییدی بر نیاز سیمهای بین دو تبدیل است . البته اگر فاز و نول در دو طرف موجود باشد و پین مشترک یا طلایی دو تبدیل به لامپ وصل شود میشود با دو سیم هم لامپها روشن شود ! فقط اینکه در یک حالت فاز روی ته لامپ و در یک حالت فاز روی سرپیچ (بدنه ) لامپ قرار میگیرد ، در حقیقت یک بار نول قطع میشود و با آن کلید فاز . مداری بسیار غیر استاندارد و خطرناک خصوصا برای باغ که لامپ ها در معرض بارش هم هستند . این روش آن فروشنده لوازم الکتریکی بود که بالاخره هم قانع نشد که کار استانداردی نیست .
از شما بسیار بسیار ممنونم
۱۱
سلام مجدد. بله این روشی که توضیح دادید قابل انجامه و دیگه نیازی نیست که بین دو کلید تبدیل سیمی قرار بگیره. ولی غیر استاندارد هست و خطرناک. چون در یک حالت فاز به بدنه سرپیچ وصل میشه و در یک حالت هم فاز به بدنه و ته لامپ وصل میشه.
۷
سلام مهندس
برای پرس وایرشو ٬ این اچارای قدیمی خوبن که ساده هست و هر سایز وایرشو یک جا داره یا این مدل جدیدا که بهش میگن مدل ۶ گوش زن یا ستاره ای که اتوماتیکه و برای هر وایرشو یک قسمت نداره ؟ شما کدومو پیشنهاد میدید ؟
۱۰
سلام. من از این مدلهای قدیمی استفاده کردم و راضی ام ولی از این مدلهای جدید استفاده نکرده.
دوستان اگر کسی استفاده کرده نظرش رو در زیر این کامنت بگه؟
۵
بازم خسته نباشید
درسته با زدن یک کلید همه روشن و خاموش میشه و اینکه سه تا سیم اومده پشت کلید تبدیل یکی فاز یکی نول یکی هم برگشت کلید تبدیل مقابله درسته؟
چجوری برقش رو مستقیم کنم واینکه اون یکی کلید رو چجوری از سر راه بردارم برای اون هم سه تا سیم رفته
ممنون از راهنمایی تون
۶
مرسی. بستن کلید تبدیل حالت های مختلفی داره و به سه روش میشه کلید تبدیل رو بست. و حالا من نمی دونم کلید شما به چه روشی بسته شده. برای پیدا کردن سیم نول از فاز متر استفاده نکنید بلکه یک سرپیچ لامپ بردارید و ۲۰ سانتی متر سیم بهش وصل کنید و یک لامپ هم داخل قرار بدین و با اون تست کنید و سیم نول رو پیدا کنید. بعدش به هر صورتی که خودتون صلاح میدونید یک فاز دائم و یک نول رو به محل نصب یکی از لامپ ها برسونید. و اون فاز و نول رو سنسور وصل کنید و بعدش سیم فرمز رنگ سنسور رو به سیم فاز یکی از لامپ ها وصل کنید. کلیدها رو هم بزارید باشه و دست نزنید.
۱۱
خسته نباشید چند تا لامپ هست با دو کلید تبدیل ، میخواستم یک لامپ رو سنسور بذارم تا بقیه هم با همین سنسور کار کنن و اینکه باید کلید تبدیل ها رو یکسره کنم میشه راهنمایی کنید که سنسور روی کدوم لامپ قرار بگیره تا همه با هم خاموش و روشن بشن .ممنون
۹
سلام. مرسی. اگر لامپ های شما به نحوی سیمکشی شده باشن که با زدن یکی از کلیدها، همشون همزمان روشن بشن، کارتون خیلی راحته. چون فقط کافیه از کلیدهای تبدیل یک فاز دائم ببرید نزدیک یکی از لامپ ها، بعدش در کنار اون لامپ که زاویه دیدش بهتر از بقیه ست یک سنسور سقفی نصب کنید. و اون سیم فاز رو به ورودی سنسور بدین و از برگشتی سنسور هم به فاز لامپ وصل کنید. اینطوری اگر سنسور سنس کنه، همه لامپ ها همزمان روشن میشن.
۱۱
سلام اقای مهندس واقعا سپاسگذارم.میخواستم بدونم چگونه به مداری ک تشکیل شده از دوتا کلید تبدیل و چند لامپ.یک کلید پریز هم اضافه کنم؟
۱۲
سلام. ممنونم از شما. استاندارد میگه از کلید نباید برای پریز انشعاب گرفت. ولی اگر مجبورید این کار رو بکنید، کافیه پشت یکی از کلیدهای تبدیل رو باز کنید و باز فاز متر یک فاز و نول در داخل قوطی کلید پیدا کنید.دقت کنید که نول از پشت قوطی کلید رد شده و به ترمینال های کلید تبدیل وصل نشده.
۱۲
باسلام ميخواستم ببینم سیمی که در کلید تبدیل به کار میرود چه ضخامتی باید داشته باشد
۹
سلام. از سیم نمره ۱.۵ استفاده کنید.
۹
سلام ایامیتوان از کلید تبدیل دو پل سه نقطه کنترل کرد دو تا روشنایی رو
۸
برای این کار نیاز به کلید دیگری به نام کلید صلیبی یا کلید کراکس دارید که البته مدار آن شامل دو کلید تبدیل و یک یا بیش از یک کلید صلیبی است (برای ۳ نقطه ۲+۱ و برای ۴ نقطه ۲+۲ برای ۵ نقطه ۲+۳ و ….)
۹
سلام.اجزای کلید تبدیل چگونه است؟چجوری کار میکند؟
۶
ایا برای یه ساختمان سه طبقه می تواند برای هر کدام از طبقه یه کلیدتبدیل کار گذاشت یعنی سه کلید تبدیل .که بتوان از هر سه طبقه خاموش و روشن کنی
۰۹۱۰۱۵۵۳۰۴۹
باتشکر
۱۱
با سلام، يك پرسش فنى: يك مدار روشنائى با دو كليد دو پل داريم. با يكى از كليدها چراغ روشن و خاموش ميشود ولى با كار كليد دوم موقع روشن كردن اتصالى ايجاد شده و فيوز مربوطه عمل مى كند. لطفأ ايراد كار و راه حل مشكل را برايم توضيح دهيد، سپاسگزارم
۵