نکاتی در مورد پریز برق ساختمان

دوستان آموزش برق سلام، چند روزی ست که مشغول مرور کردن مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان هستم، این مبحث در مورد طراحی و اجرای تاسیسات برقی ساختمان توضیح می دهد و کتابی‌ست بسیار نامفهوم و با کلماتی قلمبه سلمبه که اگر خیلی زور بزنید نهایتاً تا صفحه ۲۰ این کتاب را می خوانید و بعد آن را دور می‌اندازید. بنده هم علاقه ای به خواندن آن ندارم ولی چه کنم که به خاطر شغلم مجبورم که آن را برای بار چندم بخوانم. پریز برق ساختمان …

در مبحث ۱۳، نکات و مقررات پراکنده‌ای در مورد پریز برق ساختمان آمده است، و این پراکندگی شاید ذهن خواننده را سردرگم و طبقه بندی آنها را در حافظه مشکل کند، برای همین تصمیم گرفتم خیلی از نکات و مقررات مربوط به پریزهای برق را برای شما در این مقاله بیاورم. البته نه با آن پیچیدگی که در مبحث ۱۳ آمده بلکه آنها را با زبان ساده و با رسم شکل برایتان توضیح میدهم تا احساس خستگی و بی علاقه گی نکنید. قطعاً دانستن این موارد بر هر برقکار و مهندس طراح یا ناظر برق ساختمان لازم و ضروریست.

وقتی صحبت از پریز برق می کنیم، منظورمان تمام پریزهایی است که در یک واحد مسکونی نصب می شوند، حالا می خواهد آن پریز برای یخچال مورد استفاده قرار گیرید یا برای یک دستگاه تلویزیون، فرقی نمی کند.

محل نصب پریزهای برق دارای شرایط و ویژگی هایی است که در چند قسمت جدا آنها را توضیح میدهیم.

۱- ارتفاع نصب پریز برق ساختمان

•  ارتفاع پریزهای برق، تلفن و آنتن در اتاق ها و پذیرایی حداقل باید ۳۰ سانتی متر باشد. ولی ما ارتفاع ۴۰ سانتی متر را پیشنهاد می کنیم. زیرا از نظر زیبایی و راحتی در استفاده، مناسب تر است.
•  ارتفاع نصب پریز اجاق گاز و پریز ماشین لباسشویی، حداقل ۶۰ سانتی متر از کف تمام شده آشپزخانه است. هر پریز دیگری، به هر منظوری که در آشپزخانه نصب شود، نباید ارتفاعش از ۶۰ سانتی متر کمتر باشد. پریزی که برای ماشین لباسشویی یا ماشین ظرفشویی نصب می شود حداقل باید ۳۰ سانتی متر با محل خروجی لوله آب یا فاضلاب فاصله داشته باشد.
•  ارتفاع نصب پریز هود ۱۸۰ الی ۲۰۰ سانتی متر از کف تمام شده است.
•  ارتفاع نصب پریز پکیج ۱۴۰ سانتی متر از کف تمام شده است. پریزی که برای پکیج نصب می شود، نباید زیر لوله های آب پکیج قرار بگیرد. و این پریز بایستی ۱۰ سانتی متر با شیر گاز پکیج هم فاصله داشته باشد.
•  ارتفاع نصب پریز برای یخچال و پریز برق برای روی پیش خوان آشپزخانه ۱۲۰ سانتی متر است.
•  ارتفاع نصب پريزهای برق در پارکینگ، راه پله، پیلوت، حیاط، پشت بام، خرپشته، پاسیو، موتورخانه، تراس، باید بین ارتفاع ۱۱۰ تا ۱۲۰ سانتی متر از کف تمام شده باشد.
• ارتفاع نصب پریز در کنار روشویی توالت باید حداقل ۱۱۰ سانتی متر باشد و ۳۰ سانتی متر بصورت افقی از لبه بیرونی روشویی فاصله داشته باشد.
• اگر قرار است در آشپزخانه دستگاه تصفیه آب نصب شود، چون این دستگاه داخل کابینت زیر سینک ظرفشویی قرار میگیرد، باید برای آن یک پریز برق در ارتفاع ۶۰ سانتی متری در پشت کابینت قرار گیرد. این پریز باید بصورت افقی ۳۰ سانتی متر با لوله های آب و لوله فاضلاب فاصله داشته باشد.

۲- فاصله نصب پریزهای برق

در همه اتاقها و فضاهای مسكوني (بجز آشپزخانه، دستشويي، حمام و نظاير آن) پريزها بايد در نقاطي تعبيه شوند كه فاصله هيچيك از نقاط خط پيرامون كف اتاق، از تصوير پريزها بر روي خط پيرامون از ۱.۵ متر بيشتر نباشد. بدين معني كه فاصله دو پريز در طول و عرض اتاق حداكثر برابر ۳ متر باشد. اندازه گيري بر روي خط پيرامون انجام مي شود. درها و پنجره های شروع شده از كف نبايد در اندازه گيری دخالت داده شوند.
فاصله تصوير پريز روي خط پيرامون از نزديكترين لبه در يا پنجرهایی كه از كف شروع شده است نبايد از ۱.۵ متر بيشتر باشد. حالا تمام این چند خط را در تصویر زیر نمایش می دهیم.

نظر شخصی: فقط خواستم یادآورم شوم، که نه بنده این مورد را رعایت می کنم و نه تمام برقکارهایی که از نزدیک کار آنها را دیده‌ام، چون اگر قرار بود این بند را رعایت کنیم، باید در یک اتاق خواب کوچک مثلاً ۴*۳، تعداد ۴ عدد پریز برق نصب کنیم، که قطعاً هیچ برقکاری چنین کاری نمی کند و نیازی هم به نصب این همه پریز برق وجود ندارد. و تا به حال ندیده‌ام که مهندس ناظری هم بابت این موضوع سخت گیری کند. حالا این به نظر خود شما بستگی دارد که این بند را رعایت کنید یا نه.

۳- فاصله نصب پریز برق از لوله های آب و گاز

الف: حداقل فاصله كليدها و پريزهای برق و جعبه فيوز در صورتي كه شير گاز بالاتر از آنها و يا در کنار آنها نصب شده باشد، برابر ۱۰ سانتي متر بوده و اگر شير گاز اجباراً زير آنها نصب شود این فاصله حداقل باید ۵۰ سانتیمتر باشد. این مورد را با شکل به شما نشان میدهم تا همیشه به خاطر سپرده شود.

ب: حداقل فاصله كليدها و پريزهاي برق از لوله كشي گاز طبيعي برابر ۵ سانتي متر است.

پ: حداقل فاصله سیم ها و کابل‌ھای برق فشار ضعيف با لوله ھای توکار گاز طبيعی که با مصالح ساختمانی پوشيده می شوند برابر ۱۰ سانتی متر است.

۴- سایر نکات در مورد پریز برق ساختمان

• جريان نامي پريزهاي تکفاز و سه فاز بايد حداقل ۱۶ آمپر باشد.
• سیم مورد استفاده برای پریزهای برق باید حداقل نمره ۲.۵ باشد.
• فیوز مورد استفاده برای پریزهای برق باید ۱۶ آمپر نوع C باشد.
• استفاده از سه راهی های برق در هر کجای ساختمان غیر مجاز است.
• بهتر است در جایی که فکر می کنید دستگاه تلویزیون قرار میگیرد، ۲ عدد پریز برق در کنار همدیگر نصب کنید. تا در آینده نیازی به استفاده از ۳ راهی برق نباشد. یکی از این پریزها برای گیرنده دیجیتال و دیگری برای دستگاه تلویزیون استفاده خواهد شد. یک پریز آنتن و ماهواره هم در کنار این ۲ پریز برق قرار می‌گیرد.
• کلیه پریزهای مورد استفاده در ساختمان باید از نوع ارت دار باشند، چه یک ساختمان ویلایی و یک واحدی باشد، چه یک مجتمع مسکونی بزرگ و چند واحدی. بعضی ها به اشتباه فقط در آشپزخانه پریز ارت دار نصب می کنند که این اشتباه است، و تمام پریزهای یک ساختمان باید از نوع ارت دار باشد.
• اگر از قوطی کلیدهای فلزی (گالوانیزه) در پشت پریزها استفاده شده است، خود قوطی کلید هم باید به سیم ارت متصل شود.
• جهت اتصال سیم های برق به پریز، از سرسیم استفاده شود یا سر سیم‌ها قلع اندود (لحیم کاری یکپارچه) شود.
• استفاده از سیم های تکه تکه و چسب خورده در مدار پریزهای برق و در مدار روشنایی ها ممنوع است، تمامی سیم‌ها باید بصورت یکپارچه باشند.
• سیم هایی که در زیر پیچ های پریز قرار میگیرند، باید همسایز باشد، یعنی هر دو رشته سیم قطر یکسانی داشته باشند. چون اگر قطر یکی از سیم ها کمتر باشد، بعد از سفت کردن پیچ های پریز، سیم نازکتر از زیر ترمینال خارج می شود.
• شما مجاز نیستید که زیر هر کدام از ترمینال های پریز، بیش از ۲ رشته سیم را قرار دهید. زیرا اگر بیشتر از ۲ رشته سیم در زیر پیچ ها قرار گیرد، چون پیچ به درستی سفت نمی شود، امکان جدا شدن سیم ها وجود دارد.
• لوله گذاری برای پریزها باید مجزا از لوله گذاری برای روشنایی ها باشد. و استفاده از یک لوله مشترک برای هر دو ممنوع است.
• در هیچ کجای ساختمان شما مجاز نیستید که سرخط پریزهای برق را با سرخط روشنایی ها مشترک در نظر بگیرید. حتی سیم نول مورد استفاده برای پریزها باید از سیم نول مورد استفاده برای روشنایی ها جدا باشد.
• در تمام پریزهای برق، سوراخ سمت راست باید فاز باشد (روزنه سمت راست هنگام دید از مقابل) و سوراخ سمت چپ باید نول باشد. این مورد به ۲ دلیل پیشنهاد می‌شود، اولاً چون در داخل دوشاخه بعضی از وسایل برقی، یک فیوز شیشه ای کوچک در مسیر سیم فاز قرار دارد. دوماً از لحاظ همسان شدن تمام پریزهای یک واحد مسکونی این مورد باید رعایت گردد.
• روی یک سرخط، نباید بیشتر از ۱۲ پریز برق (مربوط به مصارف عمومی) قرار گیرد. ولی اگر نوع و توان وسیله ای كه از پريزها تغذيه خواهند شد معلوم باشد، تعداد آنها براي هر مدار محدود به جريان مجاز هادی مدار(سیم) و جريان مجاز وسيله حفاظتي آن خواهد بود، به شرط آنكه از ۱۲ عدد پريز تجاوز نكند.
• در ساختمانهای مسكونی براي جلوگيری از خطرات برق گرفتگی كودكان، بايد پريزها مجهز به درپوش ايمني يا پرده محافظ باشد.
• رنگ سیم مورد استفاده برای سیم فاز در پریزهای برق، باید قرمز، زرد یا سیاه باشد. رنگ سیم نول بایستی آبی کم رنگ و رنگ سیم ارت هم ترکیبی از زرد/سبز باشد.
• پیچیدن سیم ها به دور یکدیگر و عایق بندی محل اتصال با استفاده از چسب برق (نوار چسب) ممنوع است و کلیه اتصالات و انشعابات بایستی با استفاده از ترمینال پیچی یا ترمینال فشاری صورت گیرد.
• انجام هرگونه سیمکشی روکار با استفاده از سیم های تک لا یا سفید دولا، و استفاده از میخ دوپا یا میخ معمولی اکیداً ممنوع است.
• در کتاب آموزش برق ساختمان به این موضوع اشاره کرده ایم بعد نیست مجدد تکرار کنیم، به تازگی در نقشه تاسیسات برقی ساختمان ها، یک روشنایی اضطراری (مهتابی شارژی) در داخل پذیرایی و در ارتفاع ۲۲۰ سانتیمتری در نظر میگیرند. این روشنایی اضطراری معمولاً در بالای درب ورودی واحد یا در بالای کلیدهای روشنایی پذیرایی قرار میگرد و برای آن یک پریز برق تعبیه می شود تا مهتابی شارژی از طریق دوشاخه به این پریز متصل شود. این پریز نباید با سایر پریزهای ساختمان اشتباه گرفته شود و برق ورودی به این پریز باید از کلیدهای روشنایی پذیرایی تامین شود، نه اینکه با سایر پریزهای پذیرایی سری شود. چون در واقع این پریز یک پریز واقعی نیست، بلکه محلی برای تشخیص و نصب روشنایی اضطراری است.
• محل و تعداد پريزهاي آشپزخانه بايد با توجه به چيدمان تجهيزات و وسايل برقي مشخص شود. نصب ۶ پریز برق در آشپزخانه الزامی است. یک پریز برای یخچال، یک پریز برای اجاق گاز، یک پریز برای هود، یک پریز برای ماشین لباسشویی، یک پریز برای روی پیشخوان (اوپن)، و یک پریز هم برای پکیج. اگر در نقشه های جانمایی تجهیزات ماشین ظرفشویی و دستگاه تسویه آب هم قرار دارد، باید برای آنها هم پریز مجزا نصب کنید.