رایزر چیست ؟

رایزر چیست ؟ و بهتر است که در کجای ساختمان ایجاد شود؟ این سوالی است که خیلی از کاربران سایت آموزش برق آن را مطرح می کنند. پس بهتر دانستیم که در یک مطلب مجزا به این بحث بپردازیم.

در واقع به هر مسیر عمودی که جهت عبور تاسیسات در ساختمان از آن استفاده می­شود رایزر می­‌گویند. در ابتدا باید دانست در تمامی ساختمان­ها دو رایزر وجود دارد. یک رایزر جهت عبور تاسیسات الکتریکال و یک رایزر جهت عبور تاسیسات مکانیکال، که این دو رایزر باید به خاطر موارد ایمنی از هم مجزا باشند. در صورتیکه دو رایزر برق و مکانیک با یک تیغه از یک دیگر جدا شده باشند حتما باید دیواره مشترک بین این دو، از طرف رایزر مکانیک عایق گردد. متاسفانه در ایران به رایزر برق اهمیتی داده نمی­‌شود.

رایزر برق ساختمان :

رایزر تاسیسات الکتریکی (برقی) خود به ۲ بخش تقسیم می شود، یکی رایزر جریان قوی و دیگری رایزر جریان ضعیف است. از رایزر جریان قوی جهت عبور کابل های برق ۲۲۰ ولت و ۳۸۰ ولت استفاده می شود و از رایزر جریان ضعیف جهت عبور کابل های آیفون، آنتن مرکزی، تلفن، دوربین مداربسته، اعلان حریق (و در کل هر چیزی که ولتاژ آن کمتر از ۲۲۰ ولت باشد) استفاده می شود. اگر رایزر جریان قوی و رایزر جریان ضعیف در کنار یکدیگر قرار گیرند حداقل باید ۳۰ سانتی متر بین آنها فاصله وجود داشته باشد. در هر طبقه بر روی رایزر جریان قوی و رایزر جریان ضعیف یک جعبه تقسیم مجزا تحت عنوان دریچه بازدید نصب می کنند تا در هر طبقه کابل ها قابل مشاهده باشند و در صورت لزوم بتوان به کابل ها دسترسی داشت یا آنها را تعویض کرد.

رایزر و دریچه بازدید نباید در داخل یکی از واحدها ایجاد شود و فضای های عمومی مثل پارگرد راه پله هر کدام از طبقات یا فضای راهروی بین واحدها برای نصب رایزر و دریچه بازدید مناسب است. در ضمن از چاله آسانسور نباید به عنوان رایزر استفاده شود.

ابعاد رایزر (البته باید دقت شود در این جا در مورد عرض و عمق رایزر صحبت می­کنیم زیرا که ارتفاع رایز همان ارتفاع طبقات است) بستگی به تعداد کابل­های برق، تلفن، اعلان حریق، آیفون، دوربین مداربسته، تعداد تابلوهای فرعی و … دارد. نوع رایزر در ساختمان­‌های کوچک معمولاً دارای عمق کم است و روی آن را با گچ می­پوشانند. اما در برج­ها به صورت یک اتاق مجزا در نظر گرفته می‌­شود.

انتخاب محل رایزر باید به گونه­‌ای باشد که کمترین فاصله را نسبت به تابلوی اصلی -تابلوی کنتورها- داشته باشد. در تمامی نقشه­‌های برق محل رایزر و عرض و عمق آن و همچنین پلان سینی کشی باید مشخص شود. همچنین در صورت مشخص نبودن محل رایزر برق یا با توجه به تغییراتی که معمولاً هنگام ساخت در معماري ساختمان می دهند و یا عدم امکان تعیین دقیق مسیرهاي هادی­‌‎هاي برق به دلایلی از قبیل مزاحمت لوله هاي تاسیسات و غیره باید تیم پیمانکار برق با اتکا به تجربه و دانش خویش با مهندسین ساختمان محل رایزر و ابعاد آن را مشخص کنند و صورت جلسه کنند.

اجرای رایزر می­‌تواند با نصب ساپورت و لوله­‌های برق باشد و یا می­‌تواند با اجرای نردبان (لدر) یا سینی کابل باشد. تصویر ۲ نمونه رایزر که با استفاده از لوله برق و سینی کابل اجرا شده است را ببینید.

رایزر برق ساختمان اجرا شده با لوله و ساپورت

رایزر برق ساختمان با سینی کابل

همچنین باید توجه داشت که محل تابلوهای فرعی نسبت به رایزر اصلی جانمایی شود. در سینی­‌ها و نردبان کابل دقت شود که بین کابل‌های جریان ضعیف (مثل کابل آیفون ها، تلفن، اعلان حریق، شبکه، آنتن مرکزی و…)  و جریان قوی (کابل های برق) یک فاصله وجود داشته باشد. مثلا جریان قوی در سمت راست و جریان ضعیف در سمت چپ یا بالعکس قرار گیرند. و گفتیم که این فاصله حداقل باید ۳۰ سانتی متر باشد.

نکته دیگر این است که در هر طبقه تمامی کابل­‌ها باید دارای برچسب باشند و بر روی برچسب­‌ها نوع کابل و شماره واحد نوشته شده باشد.

در اینجا به عنوان مثال نحوه جانمایی رایزر و ابعاد آن را برای یک ساختمان ۴ طبقه که در هر طبقه ۲ واحد مجزا قرار گرفته -در مجموع ۸ واحد- را بیان می­‌کنیم. البته باید خاطرنشان کرد که کلیه محاسبات و روش تهیه جدول محاسبات را بطور مفصل در کتاب اصول مهندسی و طراحی برق ساختمان و کتاب آموزش برق ساختمان بیان کرده ایم. پس جهت مطالعه توضیحات کامل‌تر به این کتاب ها مراجعه نمایید.

یک مثال عملی در مقاله رایزر چیست

فرض کنید از لوله های برق جهت رایزر استفاده می­‌کنیم. ابتدا محل رایزر را با مهندسین مکانیک و معمار و عمران ساختمان مشخص می­‌کنیم. سپس دیوار را که مثلاً با بلوک آجری یا سیمانی اجرا شده است به عمق ۵ تا ۷ سانتیمتر تراش می­‌دهیم. یکسری میل گردهای آهنی را به عنوان ساپورت در ارتفاع ۱ متر از یکدیگر نصب می­کنیم. اگر فرض شود که هر واحد دارای ۹۰ متر زیربنا باشد و هر واحد یک کنتور برق ۳۲ آمپر داشته باشد، در اینصورت باید برای هر واحد یک عدد کابل یا سیم ۶×۳ کشیده می­‌شود. پس ۸ عدد لوله برق شماره ۱۶ (که گاهی اوقات در بازار به آن لوله نمره ۲.۵ هم گفته می‌شود) کشیده می­‌شود. لوله­‌ها باید با بست کمربندی یا سیم رابیتس به ساپورت­ها (میلگردهای آهنی) بسته شود. برای تابلوی مشاعات که معمولا در پارکینگ است یک عدد لوله ۱۶ برای کابل ۴×۳ به منظور روشنایی راه پله، نما، پارکینگ و دو عدد پریز برق در نظر گرفته می­شود. همچنین یک عدد لوله ۱۳ جهت سیم ارت از چاه به تابلوی اصلی باید قرار داده شود. در ادامه باید یک عدد لوله ۱۳ برای کابل تلفن (ترجیحا ۲ زوج) از تابلوی اصلی جهت هر واحد در داخل رایزر در نظر گرفته شود. هر واحد به یک عدد لوله ۱۳ جهت کابل آیفون (بهتر است که ۴ یا ۶ زوج کشیده شود) نیاز دارد. همچنین باید برای کابل اعلان حریق اتاق آسانسور یک لوله ۱۳، جهت آژیر یک لوله ۱۳ و برای سیستم اعلان حریق هر طبقه نیز یک لوله ۱۳ برق مورد نیاز است. برای هر واحد نیاز به یک عدد لوله شماره ۱۳ برای آنتن و ماهواره تا پشت بام در رایزر مورد نیاز است. بنابراین در کل ۴۱ عدد لوله برق در رایزر قرار می گیرد. پس عرض این رایزر حدوداً ۱ متر خواهد بود. ناگفته نماند بهتر است همیشه دو یا سه عدد لوله ۱۶ در رایزر به عنوان رزور -ذخیره- قرار داده شود.

توجه داشته باشید که توضیحات فوق فقط یک مثال به منظور توضیح رایزر و چگونگی مشخص کردن عرض رایز تاسیسات برق می­باشد. امیدوارم که توانسته باشم توضیحات جامعی را در مورد سوال دوستان داده باشم.

با تشکر

حسین مهربانی

توجه: کابل برق اصلی آسانسور باید بصورت روکار در داخل خود چاهک آسانسور نصب شود و این کابل نباید از رایزر الکتریکال عبور کند. و بالعکس، از چاهک آسانسور نمی توان به عنوان رایزر برق واحدها استفاده کرد. برای تابلوی برق آسانسور که روی بام است، یک عدد لوله نمره ۲۱ جهت عبور کابل ۶×۵ کشیده می­شود. توضیحات بیشتر در مورد برق آسانسور را از همین لینک مطالعه کنید.

و در انتهای مقاله رایزر چیست تعدادی تصویر از رایزرهای اجرای شده را به شما نشان می دهیم، این تصاویر از سطح اینترنت جمع آوری شده‌اند و شما می توانید با جستجو در گوگل تصاویر بیشتری را ببینید.

تصویر رایزر اجرا شده جهت لوله های فاضلاب

تصویر رایزر برق اجرا شده با لوله و بست چنگالی، بسیار منظم و با سلیقه

تصویر رایزر برق اجرا شده با نردبان کابل یا اصطلاحاً با استفاده از لدر