با سلام. تعدادی از دوستان پیام داده بودند که در کتاب آموزش برق ساختمان و سیستم های اعلان حریق، جای آموزش کار با مولتی متر خالیست، بنابراین تصمیم گرفتیم که این مطلب را در سایت آموزش برق منتشر کنیم، در ضمن این مقاله آموزشی برای تمام دوستانی هم که عضو خبرنامه سایت هستند هم ارسال خواهد شد. اگر به برق ساختمان علاقه مند هستید، حتما عضو خبرنامه شوید تا از این به بعد اولین نفری باشید که آموزش ها را دریافت می کنید. لینک عضویت در خبرنامه
خب برویم سراغ این آموزش. قبل از شروع لازم است یادآوری کنم که محتوای این مقاله در فیلم پایین هم قابل مشاهده هست و اگر از آن دسته افرادی هستید که با فیلم بهتر یاد میگیرید، پس فیلم آموزش مولتی متر را حتماً مشاهده کنید. از آنجایی که این فیلم در یوتیوب آپلود شده، و یوتیوب دسترسی کاربران ایرانی را مسدود کرده، پس لازم است که از برنامه قندشکن استفاده کنید. در ضمن خوشحال می شویم عضو کانال یوتیوب ما شوید، ما هر هفته فیلم های جدیدی در کانال منتشر میکنیم. لینک ورود به کانال یوتیوب سایت آموزش برق
تعریف های خسته کننده و کتابی را هیچ وقت دوست ندارم. پس به زبان خودمانی میگویم:
مولتی متر همون دستگاهیه که باهاش، ولتاژ، آمپر، مقاومت و … رو اندازه گیری می کنن. والسلام
و البته کاربردهای دیگری مثل تست سلامت قطعات الکترونیکی یا تست برقراری اتصال و یا تست صحیح بودن عمل لحیم کاری، اندازه گیری دما و … را بررسی میکنند.
بعضیها به این دستگاه ولت متر، بعضیها اهم متر و بعضیها آمپر متر هم می گویند. ولی از آنجایی که دستگاههای جدید پیشرفتهتر شدهاند و همه این قابلیت ها را با هم دارند، پس اسم مولتی متر برای این دستگاه صحیح تر است.
انواع مولتی متر از نظر ساختار
مولتی مترها در دو نوع آنالوگ (عقربه ای) و دیجیتال موجودند. که البته نوع آنالوگ آن در زمان دایناسورها و گذشته های دور استفاده میشد و ما هم در این آموزش در مورد مولتی مترهای آنالوگ صحبتی نخواهیم کرد.
مولتی مترهای دیجیتال خود به دو دسته معمولی و اتوماتیک تقسیم می شوند که مولتی مترهای اتوماتیک، قیمتی چند برابر مولتی مترهای معمولی دارند.
“مولتی مترهای دیجیتال اتوماتیک” امکان اندازه گیری موارد اضافه تری مثل، اندازه گیری جریان متناوب (AC)، تست فرکانس، اندازه گیری دما، تست خازن و… را دارند، در ضمن اُتو رنجAuto Range هستند و نیازی به انتخاب رنج بصورت دستی ندارند. تصویر یک “مولتی متر دیجیتال اتوماتیک” را در پایین نشانتان می دهم. البته از آنجایی که قیمت این مولتی مترها بالاست، ما آموزشمان را بر مبنای مولتی مترهای سادهی دستی پی میگیریم. ولی روش کلی کار با همه مولتی مترهای دیجیتال شبیه یکدیگر است.
آموزش کار با مولتی متر دیجیتال دستی:
از آنجایی که قیمت “مولتی متر دیجیتال دستی” پایین است (چیزی در حدود ۵۰۰ هزار تومان) و امکان تهیه آن برای بسیاری از دوستان امکان پذیر است، به آموزش کار با مولتی متر های دستی می پردازیم. در تصویر زیر یک مولتی متر دیجیتالی ساده (دستی) را مشاهده می کنید.
ابتدا به بررسی ترمینال های ورودی مولتی متر که محل اتصال پراب ها به مولتی متر هستند می پردازیم. معمولاً ۲ یا ۳ و گاهی ۴ ترمینال ورودی روی مولتی مترها قرار دارد. مثلاً در مولتی متر پایین ۳ ترمینال ورودی وجود دارد که با مقادیر VΩmA و COM و ۱۰A مشخص شده است.
- یکی از ترمینال ها (پایین ترین ترمینال) که با علامت COM مشخص شده، به معنای پایه مشترک (منفی) است و در همه اندازه گیری ها باید پراب مشکی رنگ به این ترمینال متصل باشد.
- ترمینال بعدی (ترمینال وسط) که با علامت VΩmA مشخص شده و وقتی می خواهید، ولتاژ، اهم (مقاومت) و جریان های کوچک در حد میلی آمپر را اندازه گیری کنید، باید پراب قرمز رنگ را به این ترمینال متصل کنید.
- ترمینال سوم با علامت ۱۰A مشخص شده است. وقتی میخواهید جریان های نسبتاً بزرگی در حد ۵۰۰ میلی آمپر تا ۱۰ آمپر را اندازه گیری کنید، باید پراب قرمز رنگ را از ترمینال VΩmA جدا کنید و به ترمینال سوم یعنی ۱۰A وصل کنید. توجه داشته باشید که مولتی متر بالا فقط قابلیت اندازه گیری، جریان DC (مستقیم) را دارد و نمی تواند جریان های متناوب AC را اندازه گیری کند.
حداکثر جریانی که مولتی متر بالا می تواند اندازه گیری کند، ۱۰ آمپر است و اگر جریانی بیشتر از دستگاه عبور کند، دستگاه خواهد سوخت.
قسمت های مختلف کلید سلکتوری:
اکنون به معرفی قسمت های مختلف کلید سلکتوری می پردازیم.
به ماس ماسکی که در وسط مولتی متر قرار گرفته و قابلیت چرخش دارد، کلید سلکتوری می گوییم. با چرخاندن این کلید سلکتوری می توانید انتخاب کنید که قصد اندازه گیری چه کمیتی را دارید. در تصویر زیر، رنج کمیت های مختلف مشخص شده است.
البته اگر دستگاه شما با مولتی متر بالا فرق دارد، کافیست این علائم اختصاری را بدانید تا بتوانید با هر مولتی متری کار کنید.
سوال: فرق ولتاژ ثابت و ولتاژ متغییر چیست؟ ولتاژی که باتری ها تولید می کنند ولتاژ ثابت و ولتاژ برق شهر که از پریزهای برق گرفته می شود، ولتاژ متناوب است.
روش اندازه گیری ولتاژ ثابت با ولت متر:
کلید سلکتوری روی مولتی متر را آنقدر بچرخانید که روی محدوده ولتاژ ثابت قرار گیرد. از آنجایی که قصد داریم تا ولتاژ یک باتری کوچک را اندازه گیری کنیم پس باید کلید سلکتوری روی مقدار ۲۰ قرار گیرد (البته می توانید کلید سلکتوری را روی ۲۰۰۰m هم قرار دهید.)
همانطور که می بینید پراب قرمز رنگ به ترمینال VΩmA و پراب مشکی به ترمینال COM وصل شده. آنگاه در سمت دیگر پراب قرمز رنگ را به قطب مثبت باتری و پراب مشکی رنگ را به قطب منفی وصل کرده ایم و عدد ۱.۵ روی نمایشگر مولتی متر نشان داده شده است. اگر جای پراب قرمز و مشکی را در دو سر باتری جابجا وصل کنید، عدد ۱.۵- (منفی) نمایش داده می شود. که این علامت منفی نشان دهنده این است شما جای پراب مثبت و منفی را جابجا متصل کردهاید.
نکته: جهت اندازه گیری ولتاژ همیشه بایستی ولت متر را به صورت موازی در مدار قرار دهید. فرضاً اگر قصد دارید ولتاژ دو سر یک مقاومت الکترونیکی را اندازه گیری کنید، کافیست در حالتی که برق به آن مدار وصل است، پروب های ولت متر را روی ۲ پایه مقاومت الکترونیکی قرار دهید تا ولتاژ روی مقاومت به شما نشان داده شود.
توجه: حتماً زمانی که دارید ولتاژ یک عنصر الکترونیکی را روی یک مدار اندازه گیری می کنید، بایستی برق آن مدار وصل باشد.
روش اندازه گیری جریان با آمپر متر:
فرض کنید که در مدار زیر، قصد داریم که جریان عبوری از این ال ای دی های خطی را اندازه گیری کنیم. فرضاً در این مدار ۳ ال ای دی خطی تختِ یک متری قرار گرفته است.
کلید سلکتوری را آنقدر بچرخانید تا به محدوده جریان ثابت برسد. فرض می کنیم که نمی دانیم این مدار چه جریانی می کشد، پس کلید سلکتوری را روی بالاترین مقدار یعنی ۱۰ قرار می دهیم و پراب قرمز رنگ را به ترمینال ۱۰A متصل می کنیم در صورتی که اعداد نامفهومی (مثل ۱ یا ۰) در صفحه نمایش ظاهر شود، یعنی رنج جریان را بیش از حد بالا در نظر گرفتهاید، آنگاه باید کلید سلکتوری را روی گزینه های دیگری مثل ۲۰۰m یا ۲۰m قرار دهید و پراب قرمز رنگ را هم جابجا کنید و به ترمینال ورودی VΩmA وصل کنید.
از آنجایی که آمپرمتر بصورت سری در مدار قرار می گیرد، پس سیم مثبت ورودی به مصرف کننده ها را قطع می کنیم و آمپرمتر را با ال ای دی ها سری می کنیم، مانند تصویر زیر:
نکته: آمپر متر همیشه بصورت سری در مدار قرار می گیرد.
توجه: اگر اشتباهی کلید سلکتوری را روی جریان های پایین قرار دهید ولی جریان بالایی را اندازه گیری کنید، بایستی با مولتی متر خود خداحافظی کنید. من چندین مولتی متر دارم که به خاطر همین اشتباه کوچک آنها را دور انداخته ام و مجبور شده ام مولتی متری نو بخرم.
توجه : در صورتی که مولتی متر بصورت صحیح در مدار گیرد، ال ای دی های خطی در مدار بالا روشن می شوند. و مقدار جریان عبوری در صفحه نمایش نشان داده می شود.
توجه: مولتی متری که در تصویر بالا می بینید قابلیت اندازه گیری جریان برق شهری (AC) را ندارد. پیشنهاد می کنم اگر قصد اندازه گیری جریان AC دارید از کلمپ متر استفاده کنید، زیرا مولتی مترهای غیرکلمپی در برابر نوسان جریان بسیار زود می سوزند.
توجه: بیش از ۵ ثانیه از آمپرمتر این مولتیمترها استفاده نکنید، چرا که اگر مدت زمان زیادی جریان از این دستگاه عبور کند، دستگاه شما خراب می شود.
روش اندازه گیری مقاومت با اهم متر:
این بار قصد اندازه گیری مقدار یک مقاومت را داریم. پس پراب قرمز رنگ را از ترمینال قبلی خارج می کنیم و به ترمینال VΩmA متصل می کنیم. پراب مشکی رنگ هم طبق صحبت های قبلی همیشه باید به ترمینال COM متصل باشد. آنگاه کلید سلکتوری را آنقدر بچرخانید تا به محدوده اندازه گیری مقاومت برسد. از آنجایی که نمی دانیم اندازه این مقاومت چند اهم است، پس از بالاترین مقدار شروع می کنیم، در صورتی که اعداد نامفهومی در صفحه نمایش نشان داده شد، کلید سلکتوری را روی مقادیر کمتر قرار می دهیم.
سپس پراب های مشکی و قرمز رنگ را به دو سر مقاومت وصل کنید. مانند تصویر زیر
ھنگام خواندن مقدار مقاومت به نكات زیر توجه كنید:
در مولتی متر ۳ حرف اختصاری وجود دارد که عبارتند از m , K , M
m معنای میلی است یعنی عدد نمایش داده شده باید در ۰/۰۰۱ ضرب شود.
K به معنای کیلو است یعنی عدد نمایش داده شده باید در ۱۰۰۰ ضرب شود.
M به معنای مگا است یعنی عدد نمایش داده شده باید در ۱۰۰۰۰۰۰ ضرب شود.
از آنجایی که در تصویر بالا، کلید سلکتوری روی مقدار ۲۰۰۰k قرار گرفته است و حرف اختصاری k، مخفف کیلو است، پس عدد نمایش داده شده (۳۹۰) را باید در ۱۰۰۰ ضرب کنیم. در این صورت مقدار ۳۹۰۰۰۰ بدست می آید. یعنی این مقاومت ۳۹۰ هزار اهم است.
نکته: مقاومت بصورت موازی در مدار قرار می گیرد و قبل از اندازه گیری مقاومت یک عنصر باید برق مدار را قطع کنید تا نتیجه بدست آمده صحیح باشد.
رنج بازر (بیزر):
از آنجایی که دانستن این بخش خیلی به درد یک برقکار می خورد، بد نیست که این مورد را هم یاد بگیرید. زیرا برای پیدا کردن سیم های تلفن و آیفون در برق ساختمان خیلی به کارتان می آید.
روی بیشتر مولتی مترها گزینه ای هست که علامت یک زنگ یا یک بلندگوی درج شده که در تصویر بالا آن را با محدوده رنج بازر مشخص کرده ایم.
فرض کنید که داخل یک لوله برق ۱۰ رشته سیم وجود دارد که همه آنها همرنگ هستند، و شما می خواهید از بین این ۱۰ رشته سیم، ۲ تا از آنها را مشخص کنید، کاری که می کنید این است که از یک سمت، سر آن دو سیم را لخت می کنید و به هم اتصال می دهید و از سمت دیگر مولتی متر را روی حالت تست بازر قرار میدهید و پراب ها را به صورت ۲ به ۲ و تصادفی روی تمام سیم ها تست می کنید. هر جا که مولتی متر به صدا درآمد، یعنی آن دو رشته سیم همان دو رشته سیمی هستند که از سمت دیگر به هم متصل شده اند.
سلام اگر دستگاه سیم نداشته باشد کار میکنه
۵
سلام خسته نباشید واقعا از روش آموزشیتون ممنونم خیلی ساده وشیوا و پر محتوا فقط با عرض معذرت یه سوال داشتم در صورت امکان پاسخگو باشید و راهنماییم کنید ،چگونه در یک برد متوجه قطعی جریان بشیم با مولتی متر ؟؟یک دنیا ممنون و سپاس گذارم
۷
سلام. ممنونم از شما. با استفاده از تست بیزر می تونید قطعی رو پیدا کنید.
۲
سلام
میخوام بردهای تردمیل ها رو عیب یابی کنم
۵
سلام . خسته نباشید ممنون از مطالب مفیدتون .. درود بر شما
۶
اگر بخواهیم با اهم متر ببینیم که سیم برق یک پریز در ساختمان از جایی قطعی دارد یا نه یا اینکه برق در آن سیم جریان دارد یا نه چه باید بکنیم؟
۴
سلام، قطعی رو نمیشه با مولتی متر پیدا کرد، ولی می تونید با حالت ولت متر اندازه گیری کنید که آیا سیم های برق ولتاژ ۲۳۰ داره یا نه.
۶
سلام…
یه مطلب در خصوص کار با مولتی متر به صورت کامل میخوام و نحوه تست تمام قطعاتsmd روی یه برد الکترونیکی درونش باشه…
ممنون از پیج و تحقیق عالیتون
۷
سلام آقای ابراهیمی. این فیلم هایی که بهتون معرفی میکنم آموزش کار با مولتی متر رو یاد میده و نحوه تست قطعات. قسمتی ازاین دوره روی آپارات قرار داره که می تونید ببینید.
https://www.aparat.com/playlist/197376
قطعات smd تفاوت ماهیت با قطعات مرسوم ندارند.
۷
سلام
من راجب برد اسباب بازی ها میخوام بدونم که با مولتی متر میشه تست سلامت گرفت ازشون
۴
سلام. هر برد از قسمت های مختلفی تشکیل شده، شما هر عنصر رو می تونید جدا جدا با مولتی متر تست که سالمه یا نه.
۵
سلام خسته نباشید
ببخشید سوالم اینه ک میخواستم آمپر و ولتاژ باتری ماشین رو اندازه گیری کنم لطفا راهنمایی میکنید ک به چه صورت انجام میشه
۵
سلام. ولتاژ رو که با ولت متر خیلی راحت میشه اندازه گرفت و توضیحش رو در بالا دادیم. برای آمپر هم باید یک وسیله برقی به باتری وصل بشه و ببینید که اون وسیله چند آمپر میکشه.و اگر میخوایید آمپر استارت زدن خود ماشین رو اندازه گیری کنید باید با مولتی متر کلمپی این کار رو بکنید، چون مولتی متر های دیگه بیشتر ۱۰ آمپر رو نمی تونن اندازه گیری کنن.
۵
آقا مرسی عالی بود
۲
خدا قوت مهندس .انشاالله هر آرزوی که دارید برآورده بشه .خیلی مطالب ساده و مفیدی بود .دستتون درد نکنه
۵
ممنونم از شما فواد عزیز. سلامت و تندرست باشید.
۳
بسیییییار عالی
۲
سلام واقعا عالی بود خدا مردگان شمارو بیامورزد.و قرین بهشت برین قرار بده.عالی توضیح دادی.داداش من از صفر شروع کردم اصلا سر در نمیارم ولی علاقه دارم.دوست دارم یاد بگیرم راهنمایی کن داداش.با تشکر سامیار بلوچ
۴
سلام. مرسی. کتاب آموزش برق ساختمان رو مطالعه کنید. و فیلم های آموزشی که تا هفته بعد روی سایت قرار میگیره رو نگاه کنید، انشاا… یاد میگیرید.
۵
خیلی عالی بود مطالب ساده ومفید . مرسی
۲
بسيار عالي با تشكر
۳
عالی عالی عالی بود
۳
بسیار عالی ،ممنونم از توضیحاتی که داده اید
۲
خیلی خیلی ممنون از زحمات و لطف شما خیلی چیزا یاد گرفتم 🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏
۲
با سلام
میخواستم بپرسم اگر در حین تست جریان و یا ولتاژ متناوب ، مولتی متر به اشتباه بر بروی حالت مستقیم تنظیم شده باشه و متصل بشه آیا آسیب میبینه ؟ حالت برعکسش چطور ؟
با تشکر از سایت خوبتون
۵
با سلام
میخواستم بپرسم اگر در هنگام تست جریان و یا ولتاژ متناوب مولتی متر به اشتباه بر روی حالت ثابت تنظیم شده باشع چه اتفاقی می افتد ؟ آسیب میبینه ؟ حالت برعکسش چطور؟
با تشکر از سایت خوبتون
۶
سلام
یعنی مقدار آمپر برق متناوب را نمشه اندازه گرفت؟
برای محاسبه میزان مصرف _وات_ یک دستگاه.
۴